Ìtaia 42,1-4

Publié le 7 novembre 2015 par Mapuanga terai

ÈTÄRËTIA POROTETANI MÄÒHI

Rururaa òrometua 14-18/07/14 i Faaa

A hiò e a faaroo

Täiòraa : Ìtaia 42 : 1-4

Huriraa mätamua :

1. A hiò na i taù tävini ta ù e täuturu nei, i taù hinaaro i mauruüru roa ai taù Värua, ua tuuhia e au taù Värua i nià ia na, e na na e faaìte haere i te mau êtene i te parau tià. 2. E òre hoì o ia e pii hua, e òre e faatupu i te auë, e òre hoì e faaìte hua i to na reo i te aroä. 3. Te âèho paruparu ra e òre o ia e ôfati, e te vavai aore i àma maitaì ra e òre o ia e tïnai, e faaìte haere o ia i te parau au ra e ia tupu atu. 4. E òre to na mana e iti e te paruparu, e ia haamauhia e ana te parau tià i te fenua nei, e tiaì mai hoì te mau fenua roa i te ture na na…

Huriraa tei täpeàhia mai :

1. A hiò na i taù tävini, ta ù i faatoa, ta ù i mäìti, e tei riro ei mauruüruraa na ù. Ua tuu vau i taù Värua i nià ia na, e e faaìte haere o ia i te parau tià i te mau nünaa atoà. 2. E òre o ia e pii hua, e òre e faateitei i te reo, e òre e tüoro na te mau aroä. 3. Te âèho täraoha, e òre o ia e ôfati, te mörï mohimohi, e òre o ia e tüpohe. E faaìte haere o ia i te parau tià tüatau i te mau taata atoà. 4. E òre o ia e mätaetae, e òre e töàruàru, e ia tupu te parau tià i te fenua nei, e tiaì mai to te mau motu i ta na mau haapiiraa…

ÔMUARAA

E parau päpü teie, i te täiòraa ihoä i teie tau ìrava, òre noa atu ai tätou i änihia mai, ua ineine ê na ta tätou pähonoraa : no Ietu teie parau. Mai te tahi metua tei hinaaro i te faahitimahuta i ta na mau tamarii i te parauraa atu ia rätou e, e taoà huna ta na i faaineine na rätou, mai te tiàturi e, e haamata te tamarii i te ui maere, e tämata i te tämaì, e täparu mai hoì ia na e faaìte, e inaha te tià mai nei te tahi, i te parauraa mai e : ua ìte au e aha. I reira noa, mutu roa te òaòa o te metua, e te fäufaa òre ta na mau ìmiraa rii ia tupu te ànaànaea e te hitahita i roto i te tamarii. Ua ìte maitaì tätou e, te mäa tei faahinaarohia, tei ìmihia te räveà ia roaa, e tei rohirohihia, e hau aè to na âminamina i te mäa i horoà-noa-hia mai, tei òre päha i hinaarohia. No tätou nei, e tämata tätou i te tomo i roto i te värua o te parau a Ìtaia e nä ô noa mai ra : A hiò na i taù tävini. No te mea aita e taata ta tätou e ìte ra, e aita hoì e iòa i höroàhia mai ei faaòhieraa ia tätou i te ìteraa i taua taata ra, e haamata ihoä ia tätou i te uiui i nià i te fäufaa e te huru taa ê o teie taata. Eere te arii, eere te tahi taata tiàraa teitei, eere te taata rahi i nià i te tahi nuu e faaineine ra i te haere i te àroraa, eere te merahi, eere te tahi peretiteni, aore ra te ärataì o te tahi Faaroo, eere, e tävini noa teie, ta te Atua iho e parau ra e, to na ia tävini. Mea maitaì ia päpü maitaì to tätou manaò i teie-nei-raa ra e, eere te parau o te tävini, aore ra te täviniraa ta tätou e ìmi atu, mai te mea e au to na parau no te mau tävini atoà, aore ra te mau taata atoà e hinaaro nei i te tävini i te Atua. Ia parau mai te Atua e, A hiò na i taù tävini, ua ìte atoà ia tätou e, hoê te tävini o te Atua, te auraa, no na noa ihoä to na parau. No reira, to na te parau ta tätou e faaitoito atu i te haamataratara, mai te ìte maitaì e, te mau mea fäufaa atoà, aita te reira i höroàhia i te mata te hiò, ua höroàhia rä i te âau. No te täuturu ia tätou, täno maitaì teie manaò to te päpaì mäteri e nä ô ra e : Ia rahi te ui, e päpü ai tei manaòhia ra (Mäteri 20, 18).

Mai ia tätou i parau noa mai na e, aita e haereraa i mua, tei òre i riro atoà ei haereraa i muri, eiaha te ôtoheraa, te haereraa rä i te vähi tei reira to òe parau, te vähi no reira mai òe, ua ìte atoà ia tätou e, ia parau mai te Atua e, a hiò na i taù tävini, aita tätou e änihia ra e tütonu noa i mua, aita hoì tätou i ìte i te mea e hiò, e ia maoro te hiò-noa-raa i te tahi vähi, e riro te mata i te mohimohi, e te òre e päpü faahou te mea e hiòhia ra. Ia hiò òe i te tahi mea, eiaha ia moèhia ia òe e, o òe terä e hiò ra, e i roto i te reira hiòraa, te ìte rii noa atoà ra òe ia òe, to òe mau vähi paruparu, te ärea e vai ra i roto ia òe e te mea ta òe e hiò ra, e täuturu te reira ia òe i te ìteraa i te mea e hinaarohia ra ia òe ia ìte. Mai te fefe tei haamanaò mai i te âfaro, te teiaha tei haamanaò mai i te mämä, eiaha mai te mea e, e ìno anaè to tätou parau, no te pinepine rä tätou i te haapae i ta te Atua, no te rave mai i ta tätou (Märeto 7, 9), ua ìte atoà ia tätou e, te mau mea atoà ta tätou i faariro ei mea fäufaa, e riro e, mea taa ê ta te Atua e tiaì mai ra ia tätou ia rave. Te fifi te reira e pinepine i te tupu ia òre te taata ia faaea noa i nià i te mea i änihia ia na, e ia faahaere i ta na hiòraa, to na manaò i mua, aore ra ia faariro i te mea ta na e hiò ra ei faatänoraa ia na. Eiaha atoà rä tätou e manaò e, ua täôtià tätou i te hoìraa i muri ta tätou i parau mai na i nià i te mau vähi paruparu atoà ta tätou e àtuàtu noa nei, ua riro rä teie manaò mai te tahi faaitoitoraa i te taata ia tiàturi ia na iho, ia au i te manaò e, te rave nei ihoä päha o ia i te ìno, ua ìte atoà rä o ia i te mea maitaì (Mita 6, 8). No reira, i roto i te mau òhipa atoà tei änihia te taata e rave, o na ihoä päha to na fifi mätamua roa, o na atoà rä to na täuturu maitaì aè. Mea maitaì te taata ia faaea rii i te faanaìnaì noa ia na, ia haamätau atoà i te uruaì i nià ia na iho, ia tiàturi hoì ia na iho. Inaha te fenua, te ùputa ia o te raì, oia te vähi te taata e märamarama ai i te parau o te Atua, e fenua hoì te taata, e riro te tiàturiraa ia na iho e i te fenua, i te täuturu ia na i te ìteraa i te auraa o teie äniraa ta te Atua.

Te upoo parau ta tätou i täpeà mai ei haapotoraa i ta tätou tumu parau, no roto mai ia i ta Ietu pähonoraa i nä pipi a Ioane ta na i tono no te äni ia Ietu e, o ia änei ta rätou e tiaì, aore ra e tiaì ä rätou i te tahi. Teie te reo o Ietu : A haere a faaìte ia Ioane i ta ôrua i faaroo e ta ôrua i hiò (Mätaio 11, 4). Ua huri-noa-hia te faanahoraa o te parau no te mea i roto i te Ìtaia, te hiò ta te Atua i haafaufaa. Parau noa ai rä te Atua e : A hiò na i taù tävini, i te mau taime atoà, te tärià o te taata terä e änihia ra ia haapaò i te parau, e i roto hoì i te mea e parauhia ra e ìte ai te taata i te mea e hinaarohia ra ia na. Te faahiroàroà noa mai ra te reira ia tätou e, i roto i te faatupuraa i te hinaaro o te Atua, eita te hiò e täno ia faataa-ê-hia i te faaroo, oia te mea i parauhia. Hiò noa ai te mata, na te parau e ärataì ra i te taata i te ìteraa i te mea ta te Atua e hinaaro ra ia ìte o ia. No te mea e Värua te Atua, te märamarama noa ra tätou e, eere te mata o te taata ta te Atua e tïtau ra, to na rä värua, e to na âau, ia òre te taata ia hämani i te tahi hohoà no te tävini. Aita atu mea e änihia ra ia na mäoti rä, ia vai iho ia na ia ärataìhia na e te parau, mai te ìte maitaì e, eere to na parau ta na e ìte atu, e riro rä te reira parau i te täuturu ia na i te haere-atoà-raa i te vähi ta te parau e ärataì ra ia na.

TE MAU UIRAA

1. Ia parau mai te Atua e, a hiò na i taù tävini…, te nä hea ra ta òutou märamaramaraa. E aha te tahi tüàtiraa ta òutou e ìte ra i roto i terä reo to Ietu i roto i te Mätaio 11. 4.

Hou tätou a haere ai i mua, e mata na tätou i te hiò rii i te huriraa, no te mau täuiraa i rävehia, ia òre to tätou manaò ia roroi noa i nià i te reira parau. Ia ìte atoà mai rä tätou, te mau täuiuiraa i rävehia, eere ia no te faahuru ê i te parau, no te tämata noa rä i te faaòhie i te märamaramaraa o te parau.

Te nä ô ra ta tätou huriraa mätamua : 1. A hiò na i taù tävini ta ù e täuturu nei ; i taù hinaaro i mauruüru roa ai taù Värua. Ua tuuhia e au taù Värua i nià ia na, e na na e faaìte haere i te mau êtene i te parau tià.

Ìrava 1. A hiò na i taù tävini, ta ù i faatoa, ta ù i mäìti, e tei riro ei mauruüruraa na ù. Ua tuu vau i taù Värua i nià ia na, e e faaìte haere o ia i te parau tià i te mau nünaa atoà. Ua täpeà noa mai tätou i te : a hiò na, no te mea e òhipa mau ihoä ta te Atua e hinaaro ra i te taata ia hiò, mea täno aè rä päha e parau e, ia ìte, eiaha mai te tahi mea e faaìteìtehia i te vähi taata, te mauruüru rä o te Atua i to na tävini. Mai te Atua i òaòa i ta na òhipa i rave (Täramo 104, 31), to na mauruüru i to na tävini. E taime pau to tätou ia tämata i te hämani i te tahi hohoà no te tävini o Atua, täpeà noa mai tätou i teie reo to Ietu e parau ra e : No te î te âau i parau ai te vaha (Ruta 6, 45), e huru märamarama rii ia tätou i te auraa o teie äniraa ta te Atua.

Te nä ô ra te püòiraa o teie ìrava mätamua : i taù hinaaro, i mauruüru roa ai taù Värua. E taa-rii-hia te mea e parauhia ra, no te huru parauraa rä, oia hoì no te huru hämaniraa ìrava, aita te reira i matara maitaì, no te mea, ua huru ôtaa rii noa te manaò. Ia ìte mai tätou, e rävehia te hinaaro, no te faaìte i te tahi mea tei òre ä i tupu, aore ra tei òre ä i noaa. Inaha e mauruüruraa teie tävini na te Atua, aita ia te Atua i faaea noa i nià i te hinaaroraa ia na, ua haapäpü roa rä i to na manaò, te tävini mau teie ta na i mäìti. Teie atu ra ia te faanahoraa o ta tätou ìrava : ta ù i mäìti, e tei riro ei mauruüruraa na ù. Te auraa, aita te Atua i mauruüru noa i te òhipa i rävehia e to na tävini, ua mauruüru atoà rä ia na iho, no te täno ta na mäìtiraa. Te märamarama noa atu ra ia tätou i te hohonu e te püai o teie reo to te Atua e nä ô ra e : a hiò na i taù tävini, tei riro to na tävini ei teòteòraa na na. Te hopeàraa rä o teie manaò, teie ia : te tiàturi atoà mai ra te Atua i te taata, te taata ihoä rä ta na i mäìti.

Te mea hopeà ta tätou i täui i roto i teie ìrava, teie ia taò, êtene, ta tätou i mono mai i te nünaa ; to na ihoä ia auraa mau. I roto i ta tätou faaòhiparaa i teie taò êtene, e rave rahi roa te manaò ta tätou i faaö mai, të òre roa e vai ra i roto i te taò tumu. Teie te tahi : te ìte òre i te peu maitaì, te rata òre i te taata, te faatura òre i te taata, te òreraa e faaruè i te mau peu tähito, aore ra te faaea-àhu-òre-noa-raa. No te âti Iuta, te êtene, te mau nünaa atoà ia eere i te âti Iuta, tei òre i ìte, aore ra tei òre ä i färii i to rätou Atua, ta rätou mau peu, e ta rätou haamoriraa. No tätou nei, e faaea noa tätou i nià i te nünaa, mai te òre e tämata i te faaö mai i te tahi manaò ê atu. E taò nehenehe roa te nünaa tei rävaì noa to na parau ia na iho, eere änei e, te parau ra te Atua e, no na te mau nünaa atoà (Täramo 24, 1).

2. A hiò na i ta ù tävini taù i mäìti, e aha te tahi täuturu e noaa mai ia tätou no roto i te Ìtaia 53, 2, i te märamaramaraa i te parau o te tävini mäìtihia.

I roto noa ä i teie ìrava mätamua, ua haapae tätou i te täuturu, no te mono mai i te faatoa. Ua ìte tätou e, no te mea te vai ra te paruparu, i tuuhia mai ai te täuturu. Aita te reira manaò e tüàti ra i ta te Atua faateniteniraa i to na tävini tei riro to na huru ei mauruüruraa na te Atua. Areà te toa, te huru mau ia o te taata të òre e paruparu te manaò i mua i te rahi o te òhipa e tiaìhia ra ia na ia rave. Te vai ra ihoä päha to tätou manaò i nià i te huru o te taata e parauhia ra, e toa, ia ìte mai rä tätou, na te Atua iho teie e faatoa nei, te auraa, eita te maitaì o te òhipa ta na e rave atu e hoì i nià ia na, e hoì rä i nià i te Atua, no na i riro ai o ia ei toa.

3. Ua faatoa te Atua i to na tävini, e ua tuu i to na värua i nià ia na, e aha ta teie na parau e haapii mai nei ia tätou i nià i te tävini. Täramo 119, 105 e te Ieremia 1. 17

I roto noa ä i teie ìrava mätamua, ua haapae tätou i te täuturu, no te mono mai i te faatoa. Ua ìte tätou e, no te mea te vai ra te paruparu, i tuuhia mai ai te täuturu. Aita te reira manaò e tüàti ra i ta te Atua faateniteniraa i to na tävini tei riro to na huru ei mauruüruraa na te Atua. Areà te toa, te huru mau ia o te taata të òre e paruparu te manaò i mua i te rahi o te òhipa e tiaìhia ra ia na ia räve Te vai ra ihoä päha to tätou manaò i nià i te huru o te taata e parauhia ra, e toa, ia ìte mai rä tätou, na te Atua iho teie e faatoa nei, te auraa, eita te maitaì o te òhipa ta na e rave atu e hoì i nià ia na, e hoì rä i nià i te Atua, no na i riro ai o ia ei toa.

4. Te täviniraa i te Atua o te raveraa ia i te òhipa e mauruüru ai te Atua. I mua i teie hinaaro to te Tumu Nui e aha te tahi täuturu e noaa mai ia tätou no roto i te mau täiòraa i muri nei, Mätaio 7 : 22-23 e te Ioane 3 : 30…

E nä ô ia tätou e, eita te taata e tävini no te mea e òhipa tei faauehia ia na, no te mea te hiòpoàhia ra o ia, i te maitaìraa e te òreraa e maitaì te òhipa i höroàhia na na e rave, e no te mea te vai ra te ture òhipa e faanaho ra i to na parau, no te mea rä ua ìte o ia i te mea maitaì, e no te mea e riro atu ta na òhipa ei ora no te taata e rave rahi. Eere to na ora, to na maitaì, to na hanahana ta na e ìmi ra, mai ta Ioane rä e parau ra no Ietu : E tupu o ia i te rahiraa, e hoì rä vau i te ïtiraa (Ioane 3, 30). Teie ta tätou e ora nei, aita hoê tävini e hinaaro e haere i te ïtiraa, ia haere te parau o te ora o te taata i te rahiraa, aita hoê tävini e hinaaro i te tere nä nià i te pereòo tähito, eere na ta rätou òhipa e horoà ra i to rätou turaraa, na rätou rä e tïtau ra i te taata ia faatura mai ia rätou. Haamanaò, no te mea e paì taro ta te tahi taureàreà i parauhia ai o ia, e taata ; no to na ìte i te auraa o te òhipa ta na e rave ra, i tura ai terä taata paari i roto i ta na faaàpu. E tano tätou e uiui i teie mahana e, te vai ra änei te tahi mea e täno ai tätou e tämau noa i te parauhia e, tävini. Aita änei tätou e riro noa nei mai te tahi taata e parau noa ra i te tahi taò ta na i mätau maitaì, mai te ìte òre rä e te haapeàpeà òre te manaò i te auraa o te mea ta na e parau ra. E ia tävini hoì tätou i te Atua, no te mea änei e, te raveraa i te mea tei au i to na hinaaro, te mea atoà ia e horoà i te auraa i to tätou oraraa, te mea e tupu ai to tätou parau ei taata hämanihia i te huru e te hohoà o te Atua, no te mea änei te faatupuraa i te hinaaro o te Atua, te ora o te nünaa ta tätou e ìmi ra, ia ìte o ia i te ora ta te Atua i faaineine no na, e ta te fenua e faaìte noa ra, aore ra no te ìmi noa i to tätou hanahana, e te paèpaè i ta tätou mau faanahoraa. Aita änei e rahi roa nei ta tätou faaauauahiraa i mua i te nünaa e i mua ia tätou atoà iho, òre atu ai te nünaa e o tätou iho e ìte faahou e, te hea ta te Atua, te hea ta te taata. Teie atoà änei te hohoà o te tävini ta tätou e ora nei : Mai te ohi âpï ra o ia i te tupuraa i mua ia rätou, e mai te aa i te repo marö ra, aita o na huru e te nehenehe, ia haapaò atu tätou ia na, aita hoì o na e hohoà, hinaaro atu ai tätou ia na. I vahavahahia ò ia e aore i haapaòhia e te taata ; e taata mätaro i te òto, ua ìte hoì i te mihi, mai te taata e huna ê i to na mata ia tätou nei, i vahavahahia o ia, e aore o ia i manaò-maitaì-hia e tätou nei (Ìtaia 53, 2-3), aore ra eita tätou e hinaaro ia moè rii iho tätou, ia òre ia haapaòhia mai e te taata, fare pou tahi noa päha tätou, hinaaro rä tätou ia ìtehia mai e, o tätou te pou i parauhia ai to te fare, e fare i haamauhia i nià ia tätou.

E ta Ietu i parau atu e : Aore roa vau i ìte ia òutou, e haere ê atu òutou, e te feiä rave parau ìno (Mätaio 7, 22-23). Te auraa, eere te tuhaa na tätou te parauraa e, terä te täviniraa, aore ra, eere terä te täviniraa, ta tätou te rave noa, e te parauraa e : Tei au ia mätou ra, ta mätou ia i räve iho nei, tirä rä (Ruta 17, 10). Eere no te mea ua âmuimui tätou no te faatupu i te pae rahi, i riro ai to tätou manaò e ta tätou faaotiraa ei mea tano. Inaha te parau nei tätou e, e tävini tätou no te Atua, eiaha tätou e haapeàpeà, mai ia Ietu, ua ìte atoà te Atua i to na tävini, i te taata eere i te tävini no na, ìte-noa-hia ai o ia i nià i te òhipa a te Atua. Nä ô noa tätou : na te Atua te òhipa ra, na te Atua atoà ia te faanahoraa ; na te taata hoì te òhipa ra, na te taata atoà ia te faanahoraa. Mea taa maitaì ta te Atua e ta te taata. Ia onoono te taata, no te faatupu ia i ta na ; âreà te Atua, te tiaì noa ra ia i ta te taata e rave ei hanahana no to na iòa. Mai ta Ietu e parau ra : Eere o ia i to ô nei ia ù nei, no ô mai ia ; tei òre i haaputu atoà mai, ua haapurara ia (Mätaio 12, 30). No reira, aita ä tätou i hämama i te vaha no te parau, ua parau ê na ta tätou òhipa no tätou ; e ta tätou hoì i òre i rave ra, te parau atoà ra ia i to tätou parau.

5. E täno änei ia parau e, te tahi vähi fäufaa i roto i te parau o te täviniraa, tei roto ia i to òe hereraa i te taata e to òe tiàturiraa ia òe iho. Mäteri 14 : 31 ; Mätaio 25 : 40…

Te ìte ra tätou e, rahi noa atu tätou i te häperaa, rahi noa atu tätou i te onoono i te manaòraa e, te täno noa ra. Te pähonoraa i ta tätou uiraa no te tävini o te Atua, teie ia : Te âèho täraoha, e òre o ia e ôfati ; te mörï mohimohi, e òre o ia e tüpohe. Te auraa, ta tätou i rave i nià i te taata, te Atua ta tätou i nä reira, mai ta te päpaì mäteri e haamanaò mai ra : Tei hämani ìno i te taata rii ra, ua faaìno ia i tei hämani ia na ; tei hämani maitaì rä i te taata rii ra, ua faatura ia ia na (Mäteri 14, 31). Te hämani ìno ta tätou e parau nei, aita i tae roa i nià i te täparahiraa taata, aore ra te rave-ìno-raa i te taata, e ìte-noa-hia rä i nià i te huru o te feiä e parau nei ia rätou e mau tävini no te Atua, to rätou ìno, te âau teitei, e te teòteò i nià i te taata rii ia haere mai i roto i te fare o te Atua ; eiaha rä ia, àhiri i parauhia e fare no te mau tiàtono, mea huru täno aè ia. Ua ìte maitaì tätou e, aita ta te Atua e parau i roto i teie fare, eere to na hanahana ta teie mau tävini e ìmi nei, to rätou rä mana ta rätou e hinaaro ra i te taata ia ìte, e ia mätaù. Te peàpeà ra Ietu i te reira huru i to na tau, eita e òre Ietu i te àue ä i teie mahana ia hiò mai e, aita hoê vähi i täui : Àue òutou e te mau päpaì parau e te mau Färitea, e haavare òutou. Te ôpani nei òutou i te pätireia o te Atua i te taata, e òre òutou iho e tomo, e te feiä e tomo ra, te täpeà nei òutou (Mätaio 23, 13). Haamanaò tätou e, faaueueraa, te auraa ia o teie taò tävini, eere te raatira hänere. Te haapii noa mai ra te reira ia tätou e, ia mä te reo, e maitaì te haereà o te taata ; âreà ia reru te reo, eita te taata e fifi i te parauraa i te maitaì e, ìno, e te ìno ra, e maitaì ia.

A hiò na i taù tävini. Ua haamata anaè tätou i te parau e : haamanaò tätou e, riro noa ai o ia ei tävini, e taata te taata nä mua roa, ua riro ê na te reira ei tämataraa i te täpoìpoì i to tätou mau häpa, e te pärururaa ia tätou iho i te òreraa e rave i te òhipa mai tei hinaarohia ia tätou. Rave noa ai i te òhipa a te Atua, te tämau noa ra tätou i te rave i te mea e mauruüru ai tätou. No reira, ia parau mai te Atua e : A hiò na i taù tävini, e aha mau ta tätou e hiò, e aha hoì ta tätou e täpeà mai. E täno änei tätou e tämau noa i te täpö i te mata i nià i te òhipa e rävehia ra e te taata ta tätou e parau nei e, e tävini no te Atua, e täno änei e tämau noa i te haavare tärià turi ia parau ìno o ia i te taata, aore ra ia parau i te tahi mau parau täno òre. Ia haavare tärià turi tätou, ia haavare mätapö, eere änei e, te haavare noa ra tätou, e roaa faahou änei ia ta te Atua parauraa e : A hiò na i taù tävini, eita änei hoì te Atua e haamä i ta tätou rave, i to tätou manaò òre, mai ta Pauro e parau ra : Ite noa ä rätou e, e Atua, aita rätou i faateitei ia na i tei au i te Atua, aita hoì i haamaitaì atu ia na, riro atu ra to rätou feruriraa ei mea fäufaa òre, e to rätou ra âau haapaò òre, pöuri atu ra ia (Röma 1, 21). E aha te auraa o te òhipa ta tätou e rave noa nei. Teie : ua rave tätou i to na iòa, inaha te parauhia nei tätou e tävini no te Atua, no te faaìno ia na. Tano roa ai te parau ta Ietu e parau ra e : Òutou i nä reira i te hoê taeaè ïti haìhaì roa i roto i taù mau taeaè nei, ua nä reira mai ia òutou ia ù (Mätaio 25, 40). Inaha te Metua e te Tämaïti, hoê ä ia (Ioane 10, 30), ta tätou i nä reira i te taata rii ra, te Atua ta tätou i nä reira.

6. E òre ò ia e pii hua, e òre e faateitei i te reo, e òre e tüoro : e aha te haapiiraa e noaa mai ia tätou i nià i te huru o te tävini o te Atua.

I mua i teie parau no te tävini o te Atua, i te ìteraa i te taata e au ia na te reira parau, te vai ra ihoä ta te Atua pähonoraa, te vai ra hoì ta te taata hiòraa, e ta na faanahoraa i te reira parau, eiaha rä ia moèhia ia tätou e, te nünaa atoà, oia te fenua e te taata i reira tätou i te oraraa i teie parau no te täviniraa, te hiò noa atoà mai ra o ia, te faaroo noa mai ra, aita e mea e moèhia i to na mata, e manaò atoà to na i nià i teie parau. Aita ta na e faahororaa ìrava ei paèpaèraa i to na manaò, aita e tuatäpaparaa i te mea i päpaìhia i roto i te tahi puta, e te tahi. Ia haapotohia to na manaò, teie ia : te vai ra te taata e täno, te vai ra te taata eita e täno. E ia änihia o ia e horoà mai i te tahi tätararaa, e riro o ia i te parau noa mai e : a hiò, e a faaroo. Te auraa, i te hiò-noa-raa i te huru e te peu a te taata, i te faaroo-noa-raa hoì i ta na huru paraparau, ua ìte o ia i te taata e täno, i te taata të òre e täno, aore ra ua taa ê na to na manaò i te reira vähi. Te auraa rii atoà ia o te manaò e höroàhia ra e Ietu ia faahiò ò ia ia tätou i te räau e te mäa ta na e faahotu mai, oia hoì ia vai iho o ia i te fenua ia haapii mai na ia tätou. Aita atu mea e änihia ra ia tätou maori rä, te hiòraa e te faarooraa. Te auraa, eita teie taata e rave i ta na òhipa i te vähi moèmoè, aita ta na e òhipa huna, hoê huru to na i te mau taime atoà, e i te mau vähi atoà. Te mea ia te Atua i òhie ai i te parauraa e : A hiò na i taù tävini. Ua haamata anaè tätou i te parau e : haamanaò tätou e, riro noa ai o ia ei tävini, e taata te taata nä mua roa, ua riro ê na te reira ei tämataraa i te täpoìpoì i to tätou mau häpa, e te pärururaa ia tätou iho i te òreraa e rave i te òhipa mai tei hinaarohia ia tätou. Rave noa ai i te òhipa a te Atua, te tämau noa ra tätou i te rave i te mea e mauruüru ai tätou. No reira, ia parau mai te Atua e : A hiò na i taù tävini, e aha mau ta tätou e hiò, e aha hoì ta tätou e täpeà mai. E täno änei tätou e tämau noa i te täpö i te mata i nià i te òhipa e rävehia ra e te taata ta tätou e parau nei e, e tävini no te Atua, e tâno änei e tämau noa i te haavare tärià turi ia parau ìno o ia i te taata, aore ra ia parau i te tahi mau parau täno òre. Ia haavare tärià turi tätou, ia haavare mätapö, eere änei e, te haavare noa ra tätou, e roaa faahou änei ia ta te Atua parauraa e : A hiò na i taù tävini, eita änei hoì te Atua e haamä i ta tätou rave, i to tätou manaò òre, mai ta Pauro e parau ra : Ite noa ä rätou e, e Atua, aita rätou i faateitei ia na i tei au i te Atua, aita hoì i haamaitaì atu ia na, riro atu ra to rätou feruriraa ei mea fäufaa òre, e to rätou ra âau haapaò òre, pöuri atu ra ia (Röma 1, 21). E aha te auraa o te òhipa ta tätou e rave noa nei. Teie : ua rave tätou i to na iòa, inaha te parauhia nei tätou e tävini no te Atua, no te faaìno ia na. Tano roa ai te parau ta Ietu e parau ra e : Òutou i nä reira i te hoê taeaè ïti haìhaì roa i roto i taù mau taeaè nei, ua nä reira mai ia òutou ia ù (Mätaio 25, 40). Inaha te Metua e te Tämaïti, hoê ä ia (Ioane 10, 30), ta tätou i nä reira i te taata rii ra, te Atua ta tätou i nä reira.

7. Ia haapäpü mai te Tumu Nui e : Te âèho täraoha, e òre o ia e ôfati, te mörï àma mohimohi e òre o ia e tüpohe, a tätara mai.

Te paruparu, te huru ihoä ia o te âèho, âreà te täraoha ta tätou i rave mai ei mono, te faaìte ra ia i te âèho tei fefe roa, tei tärere roa, no te teiaha o te pape ta na e amo ra. Te hohoà teie o te taata tei rahi te fifi e te peàpeà e neneì noa ra ia na, eita ò ia e faarahi faahou atu ä i te teimaharaa o te reira taata.

Ua täui atoà tätou i te : vavai aore i àma maitaì, e òre ò ia e tinai, e ua mono mai i te : mörï mohimohi, e òre o ia e tüpohe. Te vavai e parauhia nei, e parau ia no te ùiti, e no te mea aita teie ùiti i àma maitaì, e naìnaì ihoä ia te àma o te mörï. Aita tätou i hinaaro e haafaufaa i te huru o te ùiti, te huru rä o te àma, tei haamanaò mai i te mohimohi o te mörï, oia te naìnaì o to na àma.

Te tinai e te tüpohe, mea piri to räua auraa, e tüpohe rä te parau i teie mahana no te mörï. Te huru mohimohi o te mörï e parauhia nei, te huru atoà ia o te taata riirii tei òre i rahi to rätou àma. Te taata tei ìte i te tahu i te auahi, ua ìte atoà ia taata e, te auahi àma naìnaì, te auahi ia ta na e àtuàtu maitaì ia haere to na àma i te rahi e te päpüraa, eita rä te taahiraa nä nià iho e faarahi i to na àma.

Ia au i te pïpïria ta tätou i rave no te ärataìraa i ta tätou huriraa, i roto i te tuhaa hopeà o teie ìrava, ua täuihia te parau au, e ua monohia mai i te parau tià, tei riro ei manaò tumu i roto i te parau a Ìtaia ta tätou e hiò nei. Te fifi o te parau au, te päpü òre ia te manaò ta na e faaìte ra Ua täui-atoà-hia te hopeàraa o te ìrava : e ia tupu atu, e ua monohia mai i te : taata atoà, ia au i te manaò e, no te mea ua ìte e ua färii te taata atoà i te parau tià a te Atua, e riro atoà ai te reira ei faaìteraa i to na tupuraa.

8. Te nä hea ra ta òutou märamaramaraa i terä reo to Ìtaia : E òre o ia e mätaetae, e òre hoì e töàruàru e ia tupu te parau tià i te fenua nei...

Ua täuihia te ômuaraa o te ìrava : e òre to na mana e ïti e te paruparu, no te täno òre te hämaniraa ìrava i täpeàhia mai. Ahiri i parauhia e : e òre to na mana e ïti, e òre e paruparu, ua täno ia. Te piti o te fifi, te mea ia e, te mana e parauhia nei, te pähonoraa ia i te manaò e höroàhia ra i te ìrava mätamua : ua tuu vau i taù Värua i nià ia na, te auraa ra, e paruparu atoà ia te mana o te Atua. Te manaò e parauhia nei, eere no te mana, no te huru rä o te tävini ia rave i ta na òhipa. Teie te huriraa ta tätou i täpeà mai : e òre o ia e mätaetae, e òre e töàruàru. Te mätaetae, te huru ia o te taata tei paruparu te manaò, no te ìte òre i te hopeàraa maitaì o te òhipa ta na i haa maoro mai. Mea piri te auraa o teie nä taò, eere rä hoê ä manaò ta räua e faaìte ra. Te faaìte ra te mätaetae e, ua mä, oia hoì ua òre te tiàturiraa e, e tae te òhipa i haahia mai i te hopeà ; âreà te töàruàru, te haapäpü noa mai ra ia e, te haere atu ra te manaò i te paruparuraa. Ta tätou ia i täpeà mai ei mono i te mana, no te mea eita te ïti e te paruparu e au i te mana ta te Atua i horoà i to na tävini, te manaò taata rä, oia ia.

9. E tiàraa haapii to te tävini (Ìtaia 42,2vh). E aha te tahi türamaraa e noaa mai ia tätou no roto i te parau o te hiàraa räau, oia te àurima, e te àunati, i te hiòraa i te parau o te tävini.

Te mau fenua roa e parauhia ra i roto i te tuhaa hopeà o te ìrava, e mau fenua ätea ia, aore ra e mau motu. I mua i te parau o te ture, e nä ô ia tätou e, e ture ta te Atua i horoà ia Ìteraèra, e ture ta te hoê arii e tuu i to na nünaa, âreà te tävini, aita ta na e ture, te haapaò noa ta na i te hinaaro o te Atua. Mai ta Ietu e parau ra ia nä ô mai o ia e : Eere i ta ù iho te parau ta ù i parau atu na, na te Metua rä i tono mai ia ù nei i faaue mai ia ù i te parau ia parau vau, e ia haapii au (Ioane 12, 49). Te mea atoà ia i mono ai tätou i te ture, no te tuu mai i te haapiiraa. Eere te täuiraa taò noa ta tätou i rave, e haapäpüraa atoà rä e, eere te tiàraa faatere fenua ta te tävini e tïtau ra, te faaìteraa rä i te taata e te mau nünaa atoà i te parau tià a te Atua nä roto i te haapiiraa, oia hoì nä roto i te türamaraa i te taata i te hinaaro o te Atua. I muri mai i te ture, te vai ra te manaò faahepo, e te faahapa tei au mai ia na ; âreà i roto i te haapiiraa, no te mea i märamarama te taata, i faatupu ai o ia i te parau tià. Aita hoê faaheporaa i te taata ia rave i te tahi òhipa, aore ra te tahi ; âreà ia märamarama, eita ia e tià i te taata ia òre ia rave i te mea ta te märamarama i faaìte ia na. Te auraa rii atoà ia o te mea ta Ietu e parau ra, ia nä ô mai o ia e : Ahiri au aore i haere mai e parau atu ia rätou, aore ia a rätou hara ; i teie nei rä, aore roa a rätou ôtoheraa i ta rätou hara (Ioane 15, 22).

I roto i te òhipa ta tätou i rave, aita tätou i faaea noa i nià i te hurihuriraa taò, te haapaeraa i te tahi no te mono mai i te tahi, te vähi âpï i noaa mai ia tätou i roto i teie hiò-faahou-raa i te huriraa, te haapäpüraa ia e, te tävini, e tiàraa haapii to na, eita o ia e âfaì i te märamarama, mai te mea te fäufaa ia ta na e mau ra, e ìmi rä o ia i te räveà ia tupu te märamarama a ìte atu ai te taata, ta te parau o te hiàraa räau e haamanaò mai ra. No te mea te vai ra te àurima, oia te räau e mäuhia i roto i te rima, e te vai ra hoì te àunati, oia te räau e hiàhia, i parauhia ai to te auahi, e te märamarama ta na e faatupu mai. Eere no te àurima noa i parauhia ai to te auahi, eere atoà no te àunati noa, ia òre te tahi ia ùi i nià i te tahi, ia òre te maitaì e te paari o te tahi ia ü i nià i te maitaì e te paari o te tahi, e riro noa te tahi e te tahi èi täpu räau, ei vahie àma òre, e te fäufaa òre.

10. Te tävini e faaueueraa to na auraa. E aha te täuturu e noaa mai ia tätou i te hiòraa i te Mätaio 8 : 9 e te Töhereta 5 : 18-19... i te hiòraa i te parau o te tävini.

Ta te Atua ia i horoà noa mai (Töhereta 5, 18-19). Aita tätou e parau nei e, aita te Mäòhi i räve mai i te òhipa na te tahi taata ; i ô nei, e faataa maitaì tätou i te parau o te täuturu, òia te raveraa i te òhipa no te tätara i te tahi taata i räpae i te tahi fifi ta na i färerei mai, e huru te reira no te taata, eere te faanahoraa òhipa. I te mätamua, e òhipa ta te tahi taata, e tüpaì o ia i te puaa, ta na e täpü àpaàpa noa, te taata e rave i te tahi täpü puaa, ua färii atoà ia taata i te rave i te òhipa a te taata na na te puaa. E au rii i te tahi faaauraa, a oti rä te òhipa, a hope atoà te faaauraa. E parauhia teie puaa, e puaa tärahu. E puaa no te faaauraa òhipa. Teie ä te tahi huru faaauraa òhipa, tei parauhia e pupu. No te tau hopeà roa nei rä te reira faanahoraa. E haapupu te feiä âpï no te haere e rave i te òhipa a te tahi, ia öti e haere i nià i ta te tahi, e hope roa aè. No te òhipa rarahi noa rä rätou i haapupu ai, i muri mai, na te taata tätaì tahi noa ihoä e àtuàtu i ta na faaàpu. E hoì noa mai ihoä rä tätou i nià i te manaò e, te taata tätaì tahi te fatu i ta na iho òhipa, aita e parau to te täviniraa i roto i te Mäòhi. Ua ìte te taata tätaì tahi i te òhipa e rave, ua rave o ia i ta na òhipa, e taata maitaì ia ; aita o ia i rave i ta na òhipa, e taata hupehupe ia, oia hoì, eere ia i te mea maitaì. Aita e parau to te hupehupe, mai teie e parauhia nei i teie mahana, te vai ra te faatau, e mea hupehupe atoà rä te reira, oia hoì eere te mea maitaì, eiaha mai te mea e, mea ìno, e ìriti rä te reira huru i te turaraa o te hoê taata. Te tamarii anaè të faauehia, no te mea tei roto o ia i te haapiiraa ; e tonohia te taata paari, eita rä e faauehia, no te mea ua ìte te taata tätaì tahi i te òhipa e rave, e te taime e rave ai, oia hoì ua ìte te taata atoà i te mea maitaì, aita e fäufaa e parau, eere o ia i te tamarii. I teie mahana, no te mea aita te taata i ìte faahou i te òhipa, e no te mea rahi te òhipa âpï tei òre i ìtehia i mua ra, i rahi atoà ai te faauë, eiaha i te parauraa noa, te nä-murimuri-atoà-raa rä ia na no te hiòpoà e te haapii i te òhipa e rave. Te tumu rahi roa atu rä i püai roa ai te faauë, no te moni ia e àufauhia i te rave òhipa, no te hinaaro o te fatu òhipa ia hoo na ta na moni, e ia rahi te òhipa e öti.

Haamanaò tätou e, faaueueraa, te auraa ia o teie taò tävini, eere te raatira hänere. Te haapii noa mai ra te reira ia tätou e, ia mä te reo, e maitaì te haereà o te taata ; âreà ia reru te reo, eita te taata e fifi i te parauraa i te maitaì e, ìno, e te ìno ra, e maitaì ia. Eita atoà o ia e fifi i te parauraa i te haavïraa taata e, täviniraa ; e te faaturaraa i te taata ra, e paruparu ia. Inaha te Atua, e aroha ia e te here, tei faatupu i te aroha e te here, no te Atua ia ; tei ìmi rä i te räveà ia viriô te Atua, oia hoì te taata, i roto i te faanahoraa ta te taata i haamau ei paèpaèraa i to na parau e to na mana, oia hoì to na Hau, ta Ietu ia e parau ra e, e haere ê òutou e te feiä rave parau ìno (Mätaio 7, 23), oia hoì eita te Atua e ìte mai ia rätou. Aita atu mea e ärataì i te òhipa a te tävini o te Atua maoti rä, te mauruüru o te Atua ; aita atu mea e ärataì i te òhipa a te tävini o te taata maoti rä, te mauruüru o te taata. Te tupu âpipiti noa nei teie nä räau, hoê ihoä rä të huhutia e të hurihia atu i väho, hoê hoì të täpeàhia mai. No reira, e tämau ä tätou i te faaroo i te reo o te Atua e parau mai ra e : A hiò na i taù tävini.

Te värua o te taò : tävini, e faaueueraa ia ; te tävini, e taata ia tei hinaarohia i terä vähi, terä vähi, e i te mau vähi atoà, e taata tei ineine i te rave i te mau mea atoà ta na i ìte e, e faaòhie i te nuuraa o te parau tià. Te täpeà nei ihoä te tahi pae i te taò, eita rä e färii ia riro ei faaueueraa, ei faaueue rä. Te hiòraa auhia e rätou, te riroraa ia, mai te tahi raatira hänere ra te huru : Ia parau i te hoê : A haere, ua haere ia ; ia parau atu i te tahi : A haere mai, ua haere mai ia ; e ia parau atu i ta na tävini : A nä ô, ua nä reira ia (Mätaio 8, 9). Eiaha rä tätou e ânoì i te parau, e räatira ihoä te raatira, e tävini hoì te tävini.

Te òhipa a te tävini, e faaìte ihoä ia, no te faaìte rä hoì, e mea parau ia i te taata, eere te mea òreromoo noa i te fare i mua i ta na puta âuri, nä ô noa ai e : maitaì aita e taata e haere mai. E parau ta te tävini e âfaì, na na te reira tuhaa, eere na te taata e ìmi mai i te parau, aita ta na e ôtoheraa maitaì e täno ai o ia e tonotono i te taata ei mono ia na. I roto i te faaìte, te vai ra teie taò ìte, e haamata nä roto i te färereiraa, te tiàraa te taata te tahi i mua i te tahi, mata e mata, vaha e vaha. Eiaha rä o ia e manaò e, no te mea ua parau o ia, ua tae te parau i roto i te tärià o te taata, ua öti ia ta na tuhaa, no te mea aita te ìte i faaea noa i nià i te òhipa a te mata. Ia òre ia tupu te märamarama, aita e parau to te ìte. Te auraa, te òhipa a te tävini, te ärataìraa ia i te taata i roto i te ìte. Inaha paì te Atua, aita e faaea nei i te ìmi i te räveà ia märamarama te taata i ta na ôpuaraa faaora, te tävini ia teie e faaherehere noa nei ia na. Ia ìte mai tätou, te òrometua, eere te taata, e òhipa, e haapii te auraa ; e te täviniraa, te raveraa ia i te reira òhipa. Te taata eita e haapii, eere te òrometua, eere te tävini, e haavare rä.

Ia haapotohia, te tävini, e faaueueraa to na auraa, aore ra e taata tei riro ei faaueueraa na te tahi tei riro ei fatu no na. Te tahi faahohoàraa no teie manaò, terä ia parau ta te raatira hänere ia Ietu : O vau atoà nei hoì, no raro aè ia vëtahi ê, e faèhau rä to raro aè ia ù, e ia parau vau i te hoê : A haere ; ua haere ia ; ia parau atu hoì i te tahi : A haere mai ; ua haere mai ia ; e ia parau atu hoì i taù tävini : A nä ô ; ua nä reira ia (Mätaio 8, 9). Teie päha manaò no te faaueueraa te mea au-òre-roa-hia e tätou, ia au ihoä i te huru o te Mäòhi, e ta na hiòraa i te òhipa. Mai te peu rä te vai ra te taata faaueue, te vai atoà ra te taata e faaueuehia ra. Aita päha e fifi to te faauë, ia pinepine rä, e ia faaroohia i roto i te reo te manaò faatere e te faatura òre i te taata, i reira teie parau e riro ai ei i te haafifi i te mau auraa i roto i te taata.

11. Te naò ra terä maa piri a te Mäòhi. Nä na te päni, nä na atoà te mäa. Ia täpeà noa mai tätou i te päni, e aha te mäa e täno tätou e tunu i roto. Rave mai i te hiòraa no te tahi rüàu i roto i ta na faaàpu.

Te haamataraa o te parau o te täviniraa, tei roto ia i te tahi ùtuafare. E parau no te mau taata tei hoohia mai, e mau tïtï teie, oia te mau taata tei òre roa to rätou turaraa ei taata. Nä roto i to rätou hooraahia mai, mai te mea ra to rätou tiàmäraa terä i hoohia mai, eere faahou atu ra rätou i te tïtï, no te faahoìraa rä i te reira tiàmäraa i noaa faahou mai, e rave ia rätou i te òhipa i roto i te ùtuafare o te taata i hoo mai ia rätou, e tävini rätou i te reira taata, te reira te faahoì, aore ra te reira te hoo i to rätou tiàmäraa. Mai te mea atu ra e, i teie nei, e tärahu ta te taata i hoohia mai, e mai te peu hoì e tärahu ra, te vai ra ia te mahana e pee ai te reira tärahu. Te auraa ia o te iupiri ta te Atua i haamau i roto i te nünaa Ìteraèra. No te maoro te tau te parau-noa-raahia teie taò, no te maoro te tau te faaòhipa-noa-raahia, ia faaòhipa te taata i te taò tävini i teie mahana, aita e taata e manaò ra e, mea hoohia mai o ia, e tärahu ta na, aita atoà hoì e taata e tiaì ra i te tau e faatiàmähia ai o ia, oia te tau e faahoìhia mai ai te täatoàraa o to na tiàmäraa, oia to na tiàraa e to na turaraa taata. Haapäpü atoà rä tätou e, aita te Faaroo i riro ei ôtià no te vähi faaòhiparaa i teie taò. Ia maoro te tahi taata i te raveraa i te òhipa i roto i te Hau, e taiò mai o ia i te rahiraa mätahiti to na täviniraa i te Hau ; te nä reira atoà ra te tahi òrometua haapii tamarii ia tae i te taime faatuhaaraa, e taiò atoà mai o ia i te rahiraa mätahiti ta na i tävini mai i te fenua. I te tahi aè pae, ia pärahi mai te tahi tamarii i pihaì i to na nä metua, i te haapaòraa ia räua e tae noa atu i to räua paariraa, te faaroo-atoà-hia nei te taata i te parauraa e, ua tävini o ia i to na nä metua. Ia ìte mai tätou, eita te parau o te täviniraa e täno e haapoto noa i roto i te parau no te raveraa i te òhipa, te vai ra te tahi mea hau atu të ìmi i roto i te auraa ta te Mäòhi i horoà i ta na iho òhipa, oia te faatupuraa i te ora, te raveraa i te òhipa no te maitaì o te taata, no te tätara i te taata i räpae i te fifi, aore ra te raveraa i te òhipa ia òre te taata, te ùtuafare ia topa i roto i te fifi. Te taata e rave i ta na òhipa, eiaha te òhipa i faauehia ia na e rave, te òhipa no reira o ia i àufauhia ai, te taata rä e faatupu i te värua o te òhipa, e tiàraa faaora to na.

E òhipa ihoä to roto i te parau o te täviniraa, ia òre rä tätou iho e te Mäòhi ia uruaì i nià i ta tätou iho märamaramaraa i te parau o te òhipa, eita änei tätou e faatupu atu i te tahi mea të òre roa e tüàti i ta tätou märamaramaraa i teie parau. Parau mau ihoä ia e, mea òhie aè te ìriti roa i te taò tävini, no te tuu atu i te tahi taò mäòhi, no te mea rä ua ö roa teie taò i roto i te oraraa faaroo o te taata, e fifi taa ê ä ia ta tätou e tätara atu. Te vai ra paì terä maa piri ïti e nä ô ra e : na na te päni, na na te mäa. Pähonoraa : te päòa, no te mea e tunuhia teie mäa i roto i to na àpu. Te mea rä ta tätou e ora nei i teie mahana, teie ia : mea taa ê ihoä te päni, mea taa ê te mäa e tunuhia i roto, hau roa atu, mai te peu na ù e àmu i te reira mäa, mea maitaì ihoä ia vau ia ìte e aha ta ù e àmu ra. No reira, eita tätou e faaruè i teie päni, te tävini, e hiò rä tätou i te mea ta tätou e tuu i roto.

Haamanaò rii noa na e, e tïtï te haamataraa o te parau o te tävini, ua hoohia mai o ia e te tahi taata tei riro ei fatu no na. Ei faaìteraa i to na âau mehara, e rave o ia i te òhipa i roto i te ùtuafare o to na fatu âpï i faariro ia na ei taata tiàmä, tiaì noa ai i te mahana e tuu-roa-hia ai o ia, oia te mahana aita e taata faahou i nià aè ia na no te parau mai i te òhipa ta na e rave, i te òhipa të òre o ia e täno e rave. I roto i te oraraa âpï ta na e ora nei, eita e moèhia ia na e, e tärahu ta na, ua ìte o ia e, eita o ia e täno e haere noa mai te rave òre i te tahi òhipa e hoo na ai te taata i hoo mai ia na, mai roto mai i te tïtïraa, o te parauhia o ia i te taata hupehupe, oia te taata tei òre i rave i te mea maitaì e tiaìhia ra ia na ia rave, te mea e päpü ai to na pärahiraa i roto i te âmuiraa taata. Eere o ia i te tävini tärahu, oia te taata e àufauhia no te òhipa i änihia ia na e rave, e tävini noa rä. Eere faahou o ia i te tïtï, eita atoà rä o ia e täno e rave i te òhipa ta na i hinaaro, i te taime ta na i hinaaro.

12. E aha te vähi o Mita 6, 8 räua o Ìtaia 42,1-4 i tüàti ai i roto i ta räua faaìteraa i te òhipa a te tävini. Ua ìte òe i te mea maitaì (Mita 6, 8).

E nä ô ia tätou e, eita te taata e tävini no te mea e òhipa tei faauehia ia na, no te mea te hiòpoàhia ra ò ia, i te maitaìraa e te òreraa e maitaì te òhipa i höroàhia na na e rave, e no te mea te vai ra te ture òhipa e faanaho ra i to na parau, no te mea rä ua ìte ò ia i te mea maitaì, e no te mea e riro atu ta na òhipa èi ora no te taata e rave rahi. Eere to na ora, to na maitaì, to na hanahana ta na e ìmi ra, mai ta Ioane rä e parau ra no Ietu : E tupu o ia i te rahiraa, e hoì rä vau i te ìtiraa (Ioane 3, 30). Teie ta tätou e ora nei, aita hoê tävini e hinaaro e haere i te ìtiraa, ia haere te parau o te ora o te taata i te rahiraa, aita hoê tävini e hinaaro i te tere nä nià i te pereòo tähito, eere na ta rätou òhipa e horoà ra i to rätou turaraa, na rätou rä e tïtau ra i te taata ia faatura mai ia rätou. Haamanaò, no te mea e paì taro ta te tahi taureàreà i parauhia ai ò ia, e taata ; no to na ìte i te auraa o te òhipa ta na e rave ra, i tura ai terä taata paari i roto i ta na faaàpu. E täno tätou e uiui i teie mahana e, te vai ra änei te tahi mea e täno ai tätou e tämau noa i te parauhia e, tävini. Aita änei tätou e riro noa nei mai te tahi taata e parau noa ra i te tahi taò ta na i mätau maitaì, mai te ìte òre rä e te haapeàpeà òre te manaò i te auraa o te mea ta na e parau ra. E ia tävini hoì tätou i te Atua, no te mea änei e, te raveraa i te mea tei au i to na hinaaro, te mea atoà ia e horoà i te auraa i to tätou oraraa, te mea e tupu ai to tätou parau ei taata hämanihia i te huru e te hohoà o te Atua, no te mea änei te faatupuraa i te hinaaro o te Atua, te ora o te nünaa ta tätou e ìmi ra, ia ìte o ia i te ora ta te Atua i faaineine no na, e ta te fenua e faaìte noa ra, aore ra no te ìmi noa i to tätou hanahana, e te paèpaè i ta tätou mau faanahoraa. Aita änei e rahi roa nei ta tätou faaauauahiraa i mua i te nünaa e i mua ia tätou atoà iho, òre atu ai te nünaa e o tätou iho e ìte faahou e, te hea ta te Atua, te hea ta te taata. Teie atoà änei te hohoà o te tävini ta tätou e ora nei : Mai te ohi âpï ra o ia i te tupuraa i mua ia rätou, e mai te aa i te repo marö ra, aita o na huru e te nehenehe, ia haapaò atu tätou ia na, aita hoì o na e hohoà, hinaaro atu ai tätou ia na. I vahavahahia o ia e aore i haapaòhia e te taata ; e taata mätaro i te òto, ua ìte hoì i te mihi, mai te taata e huna ê i to na mata ia tätou nei, i vahavahahia o ia, e aore o ia i manaò-maitaì-hia e tätou nei (Ìtaia 53, 2-3), aore ra eita tätou e hinaaro ia moè rii iho tätou, ia òre ia haapaòhia mai e te taata, fare pou tahi noa päha tätou, hinaaro rä tätou ia ìtehia mai e, o tätou te pou i parauhia ai to te fare, e fare i haamauhia i nià ia tätou. Mea ätea roa tätou i te rüàu ïti e rave noa ra i ta na òhipa i te moèmoè o te aru, tei òre i ìmi i te mata taata, tei òre i faateniteni i te maitaì o to na ìte, e te faahiahia o ta na mau raveraa, tei ìte maitaì rä i te auraa o te òhipa ta na e rave ra, aore ra te taureàreà tei riro ei teòteòraa no na te faaìteraa e, na te òhipa ta na i rave e horoà i to na turaraa ei taata, eiaha mai te mea e, te mea ia ta na e ìmi ra, te mea rä te reira ta na e ôoti mai. Mai te rüàu i roto i te moèmoè o te aru, aita atoà o ia e ìmi ra i te mata o te taata, no te mea o ia e ta na òhipa, hoê ä ia, na ta na noa ihoä òhipa e parau ra i to na parau, mai ta te päpaì Täramo e ìte ra i ta te rähu faahanahanaraa i te Atua, aore e parau, aore e òrero, ua tae rä te haruru i te hopeà o te fenua (Täramo 19, 3-4). Eere änei e, e tupu mai te parau mau no roto i te fenua, e e hiò mai te parau tià mai te raì mai (Täramo 85, 11). Te taata hoì e parau mai e, terä te òhipa a te òrometua, terä te täviniraa, tei roto ia taata i te hape. E au o ia i te mau taata i parau atu ia Ietu e : E te Fatu, e te Fatu, eere änei ua haapii mätou mä to òe iòa, ua tätaì i te temoni i to òe iòa, ua rave i te temeio e rave rahi i to òe iòa. E ta Ietu i parau atu e : Aore roa vau i ìte ia òutou, e haere ê atu òutou, e te feiä rave parau ìno (Mätaio 7, 22-23). Te auraa, eere te tuhaa na tätou te parauraa e, terä te täviniraa, aore ra, eere terä te täviniraa, ta tätou te rave noa, e te parauraa e : Tei au ia mätou ra, ta mätou ia i rave iho nei, tirä rä (Ruta 17, 10). Eere no te mea ua âmuimui tätou no te faatupu i te pae rahi, i riro ai to tätou manaò e ta tätou faaotiraa ei mea täno. Inaha te parau nei tätou e, e tävini tätou no te Atua, eiaha tätou e haapeàpeà, mai ia Ietu, ua ìte atoà te Atua i to na tävini, i te taata eere i te tävini no na, ìte-noa-hia ai o ia i nià i te òhipa a te Atua. Nä ô noa tätou : na te Atua te òhipa ra, na te Atua atoà ia te faanahoraa ; na te taata hoì te òhipa ra, na te taata atoà ia te faanahoraa. Mea taa maitaì ta te Atua e ta te taata. Ia onoono te taata, no te faatupu ia i ta na ; âreà te Atua, te tiaì noa ra ia i ta te taata e rave ei hanahana no to na iòa. Mai ta Ietu e parau ra : Eere o ia i to ô nei ia ù nei, no ô mai ia ; tei òre i haaputu atoà mai, ua haapurara ia (Mätaio 12, 30). No reira, aita ä tätou i hämama i te vaha no te parau, ua parau ê na ta tätou òhipa no tätou ; e ta tätou hoì i òre i rave ra, te parau atoà ra ia i to tätou parau.

13. I te hiòraa i ta Ìtaia faaìteraa, e täno tätou e parau e, tira rä hinaaro to te Tumu Nui i to na tävini, mäoti rä : Ia tupu te parau tià. Nä hea rä te reira parau e tupu ai.

Mai te peu te reo o te hoê nünaa, ta na ia huru faanahoraa i to na ao, ia faaroo tätou i teie taò tävini, mai te mea ra ihoä ia e, eita tätou e ìmi i te auraa o te parau, na te parau noa e heheu mai ia na. Mai to tätou haìhaìraa e inaa nei, to tätou faaroo-noa-raa e to tätou faaòhipa-noa-raa i teie taò, aita atu ra e taata e uiui faahou te manaò i te ìteraa e, na na mau änei teie taò, aore ra e mea tïpeehia mai. E täno ia parauhia e, ua mä te reira ôtià.

Teie ä te tahi parau mau, e taoà ora te reo, te värua te reira o te hoê nünaa, te rämepa turäma i te èà o te taata, tae atu ai o ia i roto i te ìte. Ia ìno te reo, te èà o te taata terä e mohimohi ra, parau hänoa atu ai o ia i te parau mai te taa òre i te mea ta na e parau ra, mai te haapeàpeà òre to na upoo i te ìno ta na e rave ra, no na iho nä mua roa, e no te feiä atoà e faaroo mai ra ia na. Ua ineine te reira taata i te parau i te mea e parauhia ia na e parau, aita hoê aè fifi to na i te parauraa i te maitaì, e ìno, e te ìno ra, e maitaì ia ; te parauraa i te pöuri, e märamarama, e te märamarama ra, e pöuri ia ; te parauraa hoì i te maramara, e momona, e te momona ra, e maramara ia, ia au i te tahi parau ta Ìtaia (Ìtaia 5, 20). No te mea e taoà ora te reo, ia ö te tahi taò i roto i te tahi reo, eere te taò anaè të ö mai, te manaò atoà rä e paèpaè ra i te reira taò, oia te hiòraa a te nünaa na na te taò. Te nünaa hoì e färii ra i teie taò, eita atoà o ia e faaea noa, mai teie e haamätauhia nei i to tätou nünaa i te parau e, e nünaa färii noa te nünaa Mäòhi. E parau hape roa teie. Ua ìte te Mäòhi i te färii, eere rä te Mäòhi i te nünaa färii noa ; aita hoì e nünaa färii noa. Te mea e au no te taata, e au atoà no te reo. Ia ö mai te tahi taò i roto i te tahi reo, eiaha tätou e manaò e, e pärahiraa taa noa to na, e ua ineine te reo i te färii-maitaì-raa atu ia na, aita. Na na atoà e faaitoito i te ìmi i te räveà ia mau mai o ia, no te mea e huoi noa o ia. E ìmi atoà te reo i te räveà faahuru ê ia na, a täno atu ai to na huru i te mea ta te taata no rätou te reo e hinaaro ra ia na. E aha te auraa o te manaò ta tätou e parau nei. Teie : te vai ra ihoä te taò e to na auraa i roto i te reo no reira mai teie taò, te vai atoà ra rä te manaò âpï ta te reo i reira teie taò i te täuraa, i faaö i roto ia na. Ei faahohoàraa i teie manaò, terä ia taò êtene ta tätou i hiò mai. Te vai ra ihoä te taò paari, të òre e roaa i te faahuru ê, te vai atoà ra rä te taò, huru àpu noa ihoä te àpu, e manu ê rä to roto, ia au rii ihoä i te mea ta tätou i hiò mai no te êtene. Aita tätou e parau nei e, ua tae te taò tävini i te reira fäito, e nä ô rä tätou e, mai te peu te faahuru ê nei te taata i te auraa o te tahi taò, te mäìtiìti atoà nei o ia i te auraa e mauruüru ai o ia. To na tänoraa mau, na te reo e türama i te auraa o te tahi taò, mea pinepine roa atoà rä te peu i te tämata i te mono i te reo, riro atu ra te mea i mätauhia e te taata i te rave, ei auraa no te taò. Ia au rii paì i te tahi manaò ta Ietu e parau ra i te nä ôraa e : Ua haapae òutou i te parau a te Atua, e te täpeà nei i tei tuuhia mai e te taata (Märeto 7, 8). Ia faaauhia i nià i ta tätou parau, e nä ô ia tätou e : Ua haapae tätou i te auraa ta te reo i horoà no te tahi taò, e te täpeà nei i te auraa i höroàhia mai e te taata ; auraa e täno i nià i te mea ta na e hinaaro ra.

14. I mua i te hinaaro o te Atua i to na tävini ia tupu te parau tià, e aha te tahi täuturu e noaa mai ia tätou no roto i te Ioane 3,12 e te Täramo 85,10-11.

Te Atua iho terä e parau mai ra e : A hiò na i taù tävini. Aita te Atua e horoà mai ra i te tahi haapiiraa i nià i te parau o te tävini e te täviniraa, te äni noa mai ra te Atua, e hiò. Ia hinaaro hoì te Atua i te taata ia faaroo i ta na parau, te nä reira atoà ra o ia i te parau-âfaro-raa i te taata. Ei hiòraa : E faaroo mai òutou i to ù nei reo, e riro ia vau ei Atua no òutou i reira, e riro hoì òutou ei taata no ù ; e haere hoì òutou nä te èà ta ù e faaue atu ia òutou, ia maitaì hoì òutou na (Ieremia 7, 23). Mai ia Ietu hoì e parau ra i te taata e : A faaroo mai, ia ìte (Mätaio 15, 10), tei roto atoà te ìte i te mea ta te Atua e äni ra i te taata ia hiò. Ia parau mai Ietu e : I parau atu na vau ia òutou i te parau o te fenua, e aore òutou i faaroo, e aha òutou e faaroo ai ia parau atu vau ia òutou i te parau o te raì (Ioane 3, 12), no te haamanaò mai ia e, te fenua, te fare haapiiraa, aore ra te òrometua mätamua roa a te taata, no te mea e tamarii te taata na te fenua, te fenua atoà ia tei ìte maitaì nä hea i te parau, nä hea hoì i te täuturu i te taata ia òhie o ia i te märamaramaraa i te tahi mau parau no te oraraa, e tae noa atu i te ìteraa i te Atua. Te nä ô ra terä reo to Ietu : E ìte òutou ia rätou i te mäa ta rätou e hotu mai. No nià änei te vine i te tatarämoa i te päfaìraa mai ; e te tute, no nià änei i te mötuu (Mätaio 7, 16). Te au noa atoà ra teie manaò to Ietu i ta na pähonoraa i nä pipi a Ioane i tonohia atu ia na ra ia haapäpü mai o ia e, o ia änei ta rätou e tiaì ra, aore ra e tiaì ä rätou i te tahi. Te nä ô atu ra Ietu : A haere a parau atu ia Ioane i ta òrua i faaroo e ta òrua i ìte iho nei (Ruta 7, 22). I mua i teie parau no te tävini o te Atua, i te ìteraa i te taata e au ia na te reira parau, te vai ra ihoä ta te Atua pähonoraa, te vai ra hoì ta te taata hiòraa, e ta na faanahoraa i te reira parau, eiaha rä ia moèhia ia tätou e, te nünaa atoà, oia te fenua e te taata i reira tätou i te oraraa i teie parau no te täviniraa, te hiò noa atoà mai ra o ia, te faaroo noa mai ra, aita e mea e moèhia i to na mata, e manaò atoà to na i nià i teie parau. Aita ta na e faahororaa ìrava ei paèpaèraa i to na manaò, aita e tuatäpaparaa i te mea i päpaìhia i roto i te tahi puta, e te tahi. Ia haapotohia to na manaò, teie ia : te vai ra te taata e täno, te vai ra te taata eita e täno. E ia änihia o ia e horoà mai i te tahi tätararaa, e riro o ia i te parau noa mai e : a hiò, e a faaroo. Te auraa, i te hiò-noa-raa i te huru e te peu a te taata, i te faaroo-noa-raa hoì i ta na huru paraparau, ua ìte o ia i te taata e täno, i te taata të òre e täno, aore ra ua taa ê na to na manaò i te reira vähi. Te auraa rii atoà ia o te manaò e höroàhia ra e Ietu ia faahiò ò ia ia tätou i te räau e te mäa ta na e faahotu mai, oia hoì ia vai iho o ia i te fenua ia haapii mai na ia tätou. Aita atu mea e änihia ra ia tätou maori rä, te hiòraa e te faarooraa.

E tupu mai te parau mau no roto i te fenua, e hiò mai te parau tià mai te raì mai (Täramo 85, 10-11). Te färiiraa i te parau mau ta te fenua e faaìte ra, e täiòhia ia ei parau tià na tätou ; e ia färii tätou i te parau mau ta Ietu i haere mai e faaìte, e taiò-atoà-hia te reira ei parau tià na tätou ; âreà te òreraa e färii i te parau mau ta te fenua, e ta Ietu e faaìte ra, te faahapa atoà ia ia tätou i mua i te Atua, oia hoì eita tätou e tiàhia i mua i te Atua, e teie taua parau mau ra : e aroha e te here te Atua.

Eita e òre tätou i te uiui noa e, e aha rä, ua tono hoì te Atua i to na tävini e faaìte i te parau tià, èie ia tätou e tataù noa nei i te parau mau. Nä hea tätou e täno ai e âpoo i nià i te parau tià, mai te peu o tätou iho te ènemi o te parau mau, mai te peu e haapae roa tätou i te parau o te aroha e te here ; eere änei e, te hopeà o te parau tià, te hau ia, mai ta Ìtaia e faaìte ra : Ta te parau tià òhipa, te hau ia, e te hopeà o te parau tià, te peàpeà òre ia e te ora, e a muri noa atu (Ìtaia 32, 17). Mai te haamataraa e tae atu i te hopeà, te parau tià, e parau te reira no te hau, te ìte atoà ra ia tätou i te mea e tïtauhia ra i te tävini o te Atua i roto i ta na faaìteraa i te parau tià. Eita te tävini e haere e faahuehue i te oraraa o te taata i te manaòraa e, na na e âfaì atu ra i te märamarama, te parau mau, e te ora, no reira e täno ai o ia e huri taère i te mau mea atoà e vai ra, ia ö atu ta na parau mau. A fifi te oraraa o te taata, a fifi ; e aha to reira, inaha no te parau mau i fifi ai. Ua päpü maitaì, eere te reira i te hinaaro no te Atua. Te raveraa täno aè, terä ia ta Ietu i rave i nià i te päpaì parau, i te ärataì-mäite-raa ia na i roto i te märamarama o te parau, a ìte atu ai ò ia iho i te mea tei vai ê na i roto ia na, mai ta Mita e parau ra : ua ìte òe i te mea maitaì (Mita 6, 8), ia riro atoà rä e, na na iho te tuuraa âvae hopeà e ö roa atu ai o ia i roto i te märamarama : Aore òe i ätea ê i te pätireia o te Atua (Märeto 12, 34). Aita e òhipa ê atu ta Ietu i rave maoti rä, te raveraa i te ìte o te päpaì parau i te ture, no te türaì i to na märamarama i mua rii atu ä, i te vähi e ìte ai o ia e, ua öti te tuhaa a te päpaì parau, te tiaìhia mai ra ta na tuhaa, oia te taata i muri mai i te tiàraa, no te mea o ia anaè të täno e rave i te reira. O Pauro tei märamarama maitaì i te haapiiraa a Ietu, ia hinaaro o ia e faaäu i to na huru i te huru o te feiä atoà ta na i färerei (I Torinetia 9, 19-23). Teie te tahi huriraa no te reira parau : Io te Mäòhi, ua faahua Mäòhi atoà vau ; âreà teie ta tätou e ora nei, te Mäòhi ia te mea faahua Papaâ roa aè io na iho, e ia faaea Mäòhi noa hoì te tahi ra, täiòhia ia te reira ei hara na na, e tiàvaruhia ai o ia i räpae, no te mea eita te Atua o te Papaâ e au i te Mäòhi. Ia haapotohia, e nä ô ia tätou : ia òre te Mäòhi ia faafäite faahou ia na i to na iho fenua, e i te Atua no na o ia i Mäòhi ai, eita ihoä ia e ìtehia ia na te hau, eita atoà rä e ìtehia ia na te parau mau e mauhia ra e te fenua, te täviri hoì te reira o te parau tià.

15. E aha te tüàtiraa ta òutou e ìte ra i roto i te Ioane 9,39 e te Ioane 18,37 i te hiòraa i te òhipa a te tävini.

Ia tätou i faahiti mai i te òhipa a te tävini ta te Atua i mäìti, e ta na i faatoa, te nä ô ra tätou e, e toru to te Atua haamanaòraa mai i ta na òhipa. I roto i te faaìteraa a Mita (6, 8), te mea atoà te reira ta te Atua e hinaaro ra i te taata ia rave. I te tau i òhipa ai Ietu i te ao nei, aita ta na parauraa i taa ê atu : I haere mai nei au i te ao nei ia tupu te parau tià, ia ìte te feiä ìte òre, e ia riro te feiä ìte ei mätapö (Ioane 9, 39). Eiaha tätou e vare, aita e ture maitaì e tupu ai te parau tià, aita atu räveà maitaì roa aè maoti rä, te haapii, no te mea, no te marü òre te âau taata i tuuhia mai ai te ture (Mätaio 19, 8). I teie nei rä, mea òhie te parauraa e, haapii, haapii, haapii, haapii rä hoì i te aha. I mua i te parau tià tei änihia te tävini e haere e faaìte i te mau nünaa atoà, e piti türamaraa ta tätou e rave mai. Te mätamua, te tahi ia pure ta te Mäòhi no te hau, ta tätou rä i haapae i te parau o te arii, te raatira, e te marae, no te täpeà noa mai i te vähi fäufaa, tei au i te värua o te reira pure ; e te piti, te tahi ia manaò to Ietu, tei riro atoà ei papa no ta na mau haapiiraa atoà.

Te nä ô ra terä pure tei faanaho-faahou-hia e tätou : Ia Atua te Atua, ia fenua te fenua, ia taata te taata, ua maitaì roa. Teie te auraa : ia rave faahou te Atua i to na tiàraa Atua, ia haapaòhia ta na faanahoraa i teie nei ao, te fenua, e te oraraa o te taata, ua maitaì roa, oia hoì ua tupu te parau tià. E märamarama te Atua, ia pärahi noa te taata i roto i te märamarama, e maitaì noa to na mau haereà ; ia faaruè te taata i te märamarama, e topa o ia i roto i te pöiri. Te mea ia tätou i faahiti noa ai i te parau no te hoìraa i te Atua ra. Eere teie parau no te mau taata të òre e haere faahou nei i te pure, no rätou e òre e tiàturi faahou nei i te Atua, no te ani rä i te taata ia riro te Atua ei mätamua i roto i to na oraraa, ia riro mai te mörï e türama i to na mau haereà atoà, e ta na mau òhipa atoà. Te auraa, ia rave faahou te Atua i to na pärahiraa i roto i te âau o te taata. Aita tätou e manaò nei i te haapaòraa, no te mea e haavä te haapaòraa i te taata, eita te Atua e haavä i te taata (Ioane 5, 22). E ia parau hoì tätou e, Atua, aita tätou e manaò ra i te mea e tuu nei i te fëìì i roto i te taata, manaò ai te tahi e, to na te Atua mau, e atua haavare anaè to te tahi pae ; te Atua ta tätou e parau nei, te mea ia ta Ioane e parau ra e : No ô mai te aroha i te Atua ra ; tei aroha, ua fänauhia ia e te Atua, ua ìte o ia i te Atua (I Ioane 4, 7). E no te mea hoê te Atua, eita hoì te Atua e àro ia na iho, te mahana te aroha e te here türama faahou ai i te manaò, te âau, e te mau haereà o te taata, ua Atua faahou te Atua.

Te fenua no tätou e te Mäòhi, to tätou ia metua vahine ; tahi ä ia parau no te here. Ia pure te Mäòhi e, ia fenua te fenua, e äniraa teie i te taata ia òre ia täui i te mea i ärataì noa mai na i to na oraraa. E haapii te fenua i te taata i te faatura i te taata, no te mea eita te metua vahine e ìmi i te peàpeà o ta na mau tamarii, e ìmi atoà ai te taata i te hau, no te mea eere te fenua i te tahi tähua àroraa. No te Mäòhi, te nä roto noa nei te Atua i te fenua i te haapii i te taata i te ora, te auraa e parau hoê to te Atua e te fenua, e metua faatupu ora. Ia ûàna te peàpeà fenua i roto i te taata, ia rahi te hinaaro haehae i te fenua, te faaìte noa ra te taata e, ua faaruè o ia i te Atua, ua faaruè i te fenua, oia hoì ua faaruè i te märamarama. Nä hea o ia e ìte faahou ai i te mea tià. No te mea te taata e te fenua hoê ä ia, ia haehae o ia i te fenua, o ia iho ta na e haehae ra. Haamanaò tätou e, no te Mäòhi, ua tuu o Taaroa i to na mehoi, oia to na värua, to na mana, i roto i te fenua. No reira, te òreraa e faatura i te metua vahine, ua riro atoà ei täpaò no te faatura òre i te Atua. E äniraa teie pure i te taata, ia auraro faahou i to na metua vahine, te fenua, e ia pee mäite i ta na mau haapiiraa atoà, te mea te reira e faatupu faahou i to na hoêraa, e to na ora.

Ia taata te taata. Ia parau te Mäòhi i te tahi taata e, taata, eere no to na noa huru, tei faataa ê ia na i te puaa, te manu, e te ià, no to na rä itoito, te haapaò maitaì i te òhipa, te marü, te faatura i te taata, e te hämani ìno òre i te taata. Te mau mea te reira e horoà i to na turaraa taata. Tei hau atu rä, to na ia ìteraa, e to na färii-hope-roa-raa i to na parau ei Mäòhi, oia hoì ei tupuraa no te hinaaro o te Atua. I roto i te mäòhiraa ta tätou e parau nei, eere te taa-ê-raa o teie pupu taata i te tahi atu mau pupu taata ta tätou e parau nei, e fäìraa noa rä te reira i te hoêraa o te taata e te fenua, te hoêraa o te taata e te Atua. No te mea te fenua te tumu o to na parau, na te fenua atoà e horoà mai i te auraa o to na parau, te auraa, eita o ia e faanaho i to na oraraa, mai te haapae roa i te arataìraa a te fenua e ta te Atua. Aita atu e mea e maitaì ai teie taataraa to te taata maoti rä, ia mau hoê rima to na i nià i te fenua, e te tahi i nià i te Atua, mai te tamarii e ärataìhia ra e to na metua täne, e to na metua vahine. Mai te peu e värua ê te ärataì i te taata, e värua ê atoà ia te faanaho i to na parau, e òhie ai o ia i te rave i te mau mea atoà tei òre te fenua e te Atua i haapii ia na. Ta tätou ia e ìte nei i teie mahana, i manaò ai te taata e, e täno noa te täne e faaea i te täne, e täno hoì te vahine e faaea i te vahine, e e hinaaro atoà te reira no te Atua, mai te òre roa atu rä e manaò e, i täne ai te tahi, e i vahine ai te tahi, no te ôpü ia i fänau ia räua, e no te mea ua faatupu te taata i te hinaaro o te Atua, i te faaearaa te täne i te vahine. Tahi atoà ia täpaò no te faaruèraa te taata i te Atua e ta na faanahoraa : Te tià noa ra to te taata nei mau haereà i to na iho ra manaòraa (Mäteri 16, 2) ; te täno noa ra te parau. Ia faahoì faahou te taata i to na oraraa i nià i te ärataìraa i höroàhia mai e te Atua, e te fenua, te rave ra o ia i te mea tià.

Te faaìteraa i te parau tià ta te Atua e hinaaro nei i to na tävini, eere te haereraa e haavä i te taata, e te faahaparaa i to na oraraa, te haamanaòraa rä i te taata e, no te mea aita to na e parau i räpae aè i te Atua e te fenua, te räveà e ìte ai o ia i te òaòa, te maitaì, e te hau, ia färii ia o ia i te faatitiàifaro faahou i to na oraraa, ia au i te hinaaro o te Atua, ia au hoì i te hinaaro o te fenua, te auraa, ia faafäite faahou ia na i te Atua e te fenua. No reira, ia Atua faahou te Atua, ia fenua faahou te fenua, e ia Mäòhi faahou te Mäòhi, i reira noa tätou e täno ai e parau faahou e, ua maitaì roa.

16. Tätara mai teie manaò, aita to te parau tià e parau i räpae aè i te fenua. E täno änei ia parau te parau mau e te parau tià e täuà ta räua.

Èita e täno e faataa ê i te parau mau i te fenua, èita hoì e täno e faataa ê i te parau mau i te parau tià, eita atoà e täno e faataa ê i te parau tià i te fenua. Te nä ô ra te päpaì täramo : Te aroha e te parau mau, ua färerei räua ; te parau tià e te hau, ua hohoì räua. E tupu mai te parau mau no roto i te fenua, e hiò mai te parau tià mai te raì mai (Taramo 85, 10-11). E faaea rii päha te mau tävini ta tätou e tono nei, i te hiò mai te mea, o rätou teie e âfaì atu nei i te parau mau, i roto i te nünaa, i nià i te fenua e färii mai ra ia tätou.

Faataere rii na tätou i te taiò i teie parau ta tätou : e tupu mai te parau mau no roto i te fenua, e ìte tätou e, tei roto ê na te parau mau i te fenua, ta te tävini òhipa, te faaìteraa ia i te taata i te reira, e te täutururaa ia na i te tämä-haere-raa ia vai mai i te vähi äteatea, eiaha ei mätaìtaìraa noa na, ia rave mau rä o ia ei fäufaa tumu na na, e ia riro ei òaòaraa no na te faahoturaa i te reira. E ara te tävini, o te nä roto o ia i te tahi reo eere i to te fenua, te tahi hiroà eere i to te fenua, moè roa atu ai te reira fäufaa, noaa atu ai ta na faahaparaa i te taata e te fenua. Te nä ô ra te tahi piri ta tätou : na na te mäa, na na te päni, e na ö ia tätou e, na na te fäufaa, na na te räveà. Te äuraaa, te räveà e noaa ai i te taata o te fenua te fäufaa ta te Atua i tanu, tei roto noa ia ia na ; ia òre te reira räveà ia faaòhipahia, e ihu te taata. Ua faaìte atoà mai Ietu i te räveà : Parau atu na vau ia òutou i te parau o te fenua, aita rä òutou i faaroo. Ua vahavaha te taata, e te tämau noa nei ä i te vahavaha i te reira räveà. E aha tätou e òre ai e hinaaro i te hiò e te faaroo i te mau parau ta te Atua e nä roto noa nei i te fenua i te faaìte mai ia tätou e te Mäòhi. Ia färii tätou i ta te fenua e ta Ietu e haapii noa mai nei ia tätou, e taiò te Atua i te reira ei parau tià na tätou ; ia onoono rä tätou i te tähitohito e te faaìno noa, i te manaòraa e, tei te tahi vähi ê atu, ua tätaì toru ia te faahaparaa i nià ia tätou. Na na te päni, na na te mäa ; e tupu mai te parau mau no roto i te fenua ; parau atu na vau ia òutou i te parau o te fenua, e aita òutou i faaroo … , e nä hea atu ä i te parau.

Ia ìte mai rä tätou, aita tätou e hinaaro nei e faahapa noa i te taata, nä reira hoì te tävini, no te mea e tuhaa ta te tahi, e tuhaa ta te tahi, e rave te reira i ta na, ei räveà e òhie atoà ai te tahi i te faatupuraa i ta na. Rave na tätou ei hiòraa na tätou, te òhipa i tupu i roto ia Ietu e te vahine Tämäria i mua i te parau o te pape (Ioane 4, 7-14). To räua fifi, te mea ia e, mau noa ai ta räua paraparauraa i nià i te pape, eere hoê ä märamaramaraa ta räua i te parau. Oia atoà tätou, faahiti noa ai tätou i te parau o te fenua, aita e räveà to tätou manaò e färereiraa ai, no te mea eere hoê ä märamaramaraa ta tätou i te parau o te fenua, ia au atoà i te mea ta Ietu i ora mai i te parauraa i te taata i to na tau e : Parau atu na vau ia òutou i te parau o te fenua, aita rä òutou i faaroo, oia hoì aita òutou i tiàturi. Ia faahiti tätou i te parau o te faaroo, te taime te reira haapäpü ai te taata i to na parau i mua i te Atua, te manaò nei te rahiraa o te taata e, te fenua, te vähi tupuraa ia no te àihere ei mäa na te puaa, aore ra te vähi tupuraa o te mäa, ei ora no te taata. Aita rä te taata i manaò noa aè i te fenua ei tupuraa no te parau a te Atua, e no te mea e parau te reira na te Atua, e nä roto atoà te Atua i te fenua i te parau mai i te taata ; a ui atu ai tätou, o vai ia terä e parau ra i te taata, eere änei e, o te Atua iho ia. To tätou fifi, o tätou iho ia, no to tätou hinaaro faanaìnaì i te Atua, i te panipaniraa ia na i roto i te puta i päpaìhia e te rima taata, ia au i te manaò e, i räpae aè i te puta, aita e Atua, aita e ora, aore ra te faaotiraa e, e manaò taata noa ia. Te nä ô ra Ietu, tei ìte maitaì i te manaò e te huru o te taata : Te ìmi nei òutou i te parau i päpaìhia ra, no te mea te manaò na òutou e noaa te ora mure òre i reira ; o te faaìte ia ia ù taua mau parau ra, eita rä hoì òutou e haere mai ia ù nei i te ora no òutou (Ioane 5, 39-40). E àhiri te taata i haere atu ia Ietu ra, i to tätou manaòraa, e aha ta Ietu e parau mai, eere änei te parau o te fenua, oia te parau o te ora. E mai te peu te haapeàpeà ra tätou no te ora mure òre, teie to na reo : Tei faaroo ia ù nei, e ora mure òre to na.

17. Te nä ô ra te tahi pure a te Mäòhi : Ia Atua te Atua, ia fenua te fenua, ia taata te taata, ua maitaì roa. E aha te tahi türamaraa e noaa mai ia tätou i nià i te tupuraa o te parau tià.

Te nä ô ra terä pure tei faanaho-faahou-hia e tätou : Ia Atua te Atua, ia fenua te fenua, ia taata te taata, ua maitaì roa. Teie te auraa : ia rave faahou te Atua i to na tiàraa Atua, ia haapaòhia ta na faanahoraa i teie nei ao, te fenua, e te oraraa o te taata, ua maitaì roa, oia hoì ua tupu te parau tià. E märamarama te Atua, ia pärahi noa te taata i roto i te märamarama, e maitaì noa to na mau haereà ; ia faaruè te taata i te märamarama, e topa o ia i roto i te pöiri. Te mea ia tätou i faahiti noa ai i te parau no te hoìraa i te Atua ra. Eere teie parau no te mau taata të òre e haere faahou nei i te pure, no rätou e òre e tiàturi faahou nei i te Atua, no te äni rä i te taata ia riro te Atua ei mätamua i roto i to na oraraa, ia riro mai te mörï e türama i to na mau haereà atoà, e ta na mau òhipa atoà. Te auraa, ia rave faahou te Atua i to na pärahiraa i roto i te âau o te taata. Aita tätou e manaò nei i te haapaòraa, no te mea e haavä te haapaòraa i te taata, eita te Atua e haavä i te taata (Ioane 5, 22). E ia parau hoì tätou e, Atua, aita tätou e manaò ra i te mea e tuu nei i te feìi i roto i te taata, manaò ai te tahi e, to na te Atua mau, e atua haavare anaè to te tahi pae ; te Atua ta tätou e parau nei, te mea ia ta Ioane e parau ra e : No ô mai te aroha i te Atua ra ; tei aroha, ua fänauhia ia e te Atua, ua ìte o ia i te Atua (I Ioane 4, 7). E no te mea hoê te Atua, eita hoì te Atua e àro ia na iho, te mahana te aroha e te here türama faahou ai i te manaò, te âau, e te mau haereà o te taata, ua Atua faahou te Atua.

Te fenua no tätou e te Mäòhi, to tätou ia metua vahine ; tahi ä ia parau no te here. Ia pure te Mäòhi e, ia fenua te fenua, e äniraa teie i te taata ia òre ia täui i te mea i ärataì noa mai na i to na oraraa. E haapii te fenua i te taata i te faatura i te taata, no te mea eita te metua vahine e ìmi i te peàpeà o ta na mau tamarii, e ìmi atoà ai te taata i te hau, no te mea eere te fenua i te tahi tähua àroraa. No te Mäòhi, te nä roto noa nei te Atua i te fenua i te haapii i te taata i te ora, te auraa e parau hoê to te Atua e te fenua, e metua faatupu ora. Ia ûàna te peàpeà fenua i roto i te taata, ia rahi te hinaaro haehae i te fenua, te faaìte noa ra te taata e, ua faaruè o ia i te Atua, ua faaruè i te fenua, oia hoì ua faaruè i te märamarama. Nä hea o ia e ìte faahou ai i te mea tià. No te mea te taata e te fenua hoê ä ia, ia haehae o ia i te fenua, o ia iho ta na e haehae ra. Haamanaò tätou e, no te Mäòhi, ua tuu o Taaroa i to na mehoi, oia to na värua, to na mana, i roto i te fenua. No reira, te òreraa e faatura i te metua vahine, ua riro atoà ei täpaò no te faatura òre i te Atua. E aniraa teie pure i te taata, ia auraro faahou i to na metua vahine, te fenua, e ia pee mäite i ta na mau haapiiraa atoà, te mea te reira e faatupu faahou i to na hoêraa, e to na ora.

Ia taata te taata. Ia parau te Mäòhi i te tahi taata e, taata, eere no to na noa huru, tei faataa ê ia na i te puaa, te manu, e te ià, no to na rä itoito, te haapaò maitaì i te òhipa, te marü, te faatura i te taata, e te hämani ìno òre i te taata. Te mau mea te reira e horoà i to na turaraa taata. Tei hau atu rä, to na ia ìteraa, e to na färii-hope-roa-raa i to na parau ei Mäòhi, oia hoì ei tupuraa no te hinaaro o te Atua. I roto i te mäòhiraa ta tätou e parau nei, eere te taa-ê-raa o teie pupu taata i te tahi atu mau pupu taata ta tätou e parau nei, e fäìraa noa rä te reira i te hoêraa o te taata e te fenua, te hoêraa o te taata e te Atua. No te mea te fenua te tumu o to na parau, na te fenua atoà e horoà mai i te auraa o to na parau, te auraa, eita o ia e faanaho i to na oraraa, mai te haapae roa i te ärataìraa a te fenua e ta te Atua. Aita atu e mea e maitaì ai teie taataraa to te taata maoti rä, ia mau hoê rima to na i nià i te fenua, e te tahi i nià i te Atua, mai te tamarii e ärataìhia ra e to na metua täne, e to na metua vahine. Mai te peu e värua ê te ärataì i te taata, e värua ê atoà ia te faanaho i to na parau, e òhie ai o ia i te rave i te mau mea atoà tei òre te fenua e te Atua i haapii ia na. Ta tätou ia e ìte nei i teie mahana, i manaò ai te taata e, e tano noa te täne e faaea i te täne, e tano hoì te vahine e faaea i te vahine, e e hinaaro atoà te reira no te Atua, mai te òre roa atu rä e manaò e, i täne ai te tahi, e i vahine ai te tahi, no te ôpü ia i fänau ia räua, e no te mea ua faatupu te taata i te hinaaro o te Atua, i te faaearaa te täne i te vahine. Tahi atoà ia täpaò no te faaruèraa te taata i te Atua e ta na faanahoraa : Te tià noa ra to te taata nei mau haereà i to na iho ra manaòraa (Mäteri 16, 2) ; te tano noa ra te parau. Ia faahoì faahou te taata i to na oraraa i nià i te ärataìraa i höroàhia mai e te Atua, e te fenua, te rave ra o ia i te mea tià.

Na te Atua te òhipa ra, na te Atua atoà ia te faanahoraa ; na te taata hoì te òhipa ra, na te taata atoà ia te faanahoraa. Mea taa maitaì ta te Atua e ta te taata. Ia onoono te taata, no te faatupu ia i ta na ; âreà te Atua, te tiaì noa ra ia i ta te taata e rave ei hanahana no to na iòa. Mai ta Ietu e parau ra : Eere o ia i to ô nei ia ù nei, no ô mai ia ; tei òre i haaputu atoà mai, ua haapurara ia (Mätaio 12, 30). No reira, aita ä tätou i hämama i te vaha no te parau, ua parau ê na ta tätou òhipa no tätou ; e ta tätou hoì i òre i rave ra, te parau atoà ra ia i to tätou parau.

Te au noa atoà ra teie manaò to Ietu i ta na pähonoraa i nä pipi a Ioane i tonohia atu ia na ra ia haapäpü mai o ia e, o ia änei ta rätou e tiaì ra, aore ra e tiaì ä rätou i te tahi. Te nä ô atu ra Ietu : A haere a parau atu ia Ioane i ta òrua i faaroo e ta òrua i ìte iho nei (Ruta 7, 22). I mua i teie parau no te tävini o te Atua, i te ìteraa i te taata e au ia na te reira parau, te vai ra ihoä ta te Atua pähonoraa, te vai ra hoì ta te taata hiòraa, e ta na faanahoraa i te reira parau, eiaha rä ia moèhia ia tätou e, te nünaa atoà, oia te fenua e te taata i reira tätou i te oraraa i teie parau no te täviniraa, te hiò noa atoà mai ra o ia, te faaroo noa mai ra, aita e mea e moèhia i to na mata, e manaò atoà to na i nià i teie parau. Aita ta na e faahororaa ìrava ei paèpaèraa i to na manaò, aita e tuatäpaparaa i te mea i päpaìhia i roto i te tahi puta, e te tahi. Ia haapotohia to na manaò, teie ia : te vai ra te taata e tano, te vai ra te taata eita e täno. E ia änihia ò ia e horoà mai i te tahi tätararaa, e riro o ia i te parau noa mai e : a hiò, e a faaroo. Te auraa, i te hiò-noa-raa i te huru e te peu a te taata, i te faaroo-noa-raa hoì i ta na huru paraparau, ua ìte o ia i te taata e täno, i te taata të òre e täno, aore ra ua taa ê na to na manaò i te reira vähi. Te auraa rii atoà ia o te manaò e höroàhia ra e Ietu ia faahiò ò ia ia tätou i te räau e te mäa ta na e faahotu mai, oia hoì ia vai iho o ia i te fenua ia haapii mai na ia tätou. Aita atu mea e änihia ra ia tätou maori rä, te hiòraa e te faarooraa.

A hiò na i taù tävini. Ua haamata anaè tätou i te parau e : haamanaò tätou e, riro noa ai o ia ei tävini, e taata te taata nä mua roa, ua riro ê na te reira ei tämataraa i te täpoìpoì i to tätou mau häpa, e te pärururaa ia tätou iho i te òreraa e rave i te òhipa mai tei hinaarohia ia tätou. Rave noa ai i te òhipa a te Atua, te tämau noa ra tätou i te rave i te mea e mauruuru ai tätou. No reira, ia parau mai te Atua e : A hiò na i taù tävini, e aha mau ta tätou e hiò, e aha hoì ta tätou e täpeà mai. E täno änei tätou e tämau noa i te täpö i te mata i nià i te òhipa e rävehia ra e te taata ta tätou e parau nei e, e tävini no te Atua, e täno änei e tämau noa i te haavare tärià turi ia parau ìno o ia i te taata, aore ra ia parau i te tahi mau parau täno òre. Ia haavare tärià turi tätou, ia haavare mätapö, eere änei e, te haavare noa ra tätou, e roaa faahou änei ia ta te Atua parauraa e : A hiò na i taù tävini, eita änei hoì te Atua e haamä i ta tätou rave, i to tätou manaò òre, mai ta Pauro e parau ra : Ite noa ä rätou e, e Atua, aita rätou i faateitei ia na i tei au i te Atua, aita hoì i haamaitaì atu ia na, riro atu ra to rätou feruriraa ei mea fäufaa òre, e to rätou ra âau haapaò òre, pöuri atu ra ia (Röma 1, 21). E aha te auraa o te òhipa ta tätou e rave noa nei. Teie : ua rave tätou i to na iòa, inaha te parauhia nei tätou e tävini no te Atua, no te faaìno ia na. Tano roa ai te parau ta Ietu e parau ra e : Òutou i nä reira i te hoê taeaè ïti haìhaì roa i roto i taù mau taeaè nei, ua nä reira mai ia òutou ia ù (Mätaio 25, 40). Inaha te Metua e te Tämaïti, hoê ä ia (Ioane 10, 30), ta tätou i nä reira i te taata rii ra, te Atua ta tätou i nä reira.

18. I te hiòraa i te vähi òhiparaa a te tävini, te nä hea ra ta òutou hiòraa i to na parau.

Te vähi fäufaa i roto i te parau o te tävini ta te Atua e äni nei ia tätou e hiò, te mea ia e, na te Atua iho i faatoa ia na. Te toa, e taata ia tei faaineinehia no te haere i nià i te tähua àroraa ; e ia faahiti hoì tätou i te àroraa, no te mea ia te vai ra te ènemi, oia hoì te tahi taata tei hinaaro ia upootià o ia i nià ia òe, mai ia òe e hinaaro ra i te upootià i nià ia na. Eiaha tätou e manaò e, te vai ra te tahi faaineineraa taa ê ta te Atua e rave no to na tävini. Teie noa te haapäpüraa ta te Atua e horoà mai nei : ua tuu vau i taù Värua i nià ia na. Te mea teie tei ineine te Atua i te rave no to na tävini, oia te haapäpüraa i to na manaò i nià i te òhipa ta te Atua e hinaaro ra ia na, mai te ìte maitaì atoà i te tiàturiraa o te Atua i nià i te hopeàraa maitaì o te òhipa i höroàhia na na e rave. Nä ô noa na tätou : ia parau tätou i te tahi taata e, faaitoito, aita e òhipa ta tätou i rave, ìtehia atu ai te tahi täuiraa rahi, riro mai ai o ia ei taata itoito. Ua ìmi noa tätou i te räveà ia faaära teie taata i te itoito e vai ra i roto ia na. Eere mai te faèhau, aore ra te feiä hoê vaa, tei rävehia te tahi faaineineraa taa ê no rätou, ia vï te tino, e ia òre ia ôtohe i mua i te mäuiui, e te rohirohi. I roto i te faaineineraa, aore ra te faatoaraa i te tävini o te Atua, te vai ra te tuhaa a te taata, e täno e parau e, ta na te tuhaa rahi aè, te mea ia ta te Atua e ta Ietu e haamanaò pinepine noa ra : Eiaha e mätaù, te vai atoà ra rä te tuhaa a te Atua, oia te òreraa e faaruè ia na. Ia au i te reira manaò, ia paruparu te taata, eere no te mea e püai aè te ènemi, no te mea rä ua haaparuparu ê na teie taata ia na iho, ua hiò ê na ia na i roto i te pau, e aita i haamanaò faahou e, no te mea na te Atua te òhipa ta na e rave ra, tei pihaì noa ia te Atua ia na. Ua tuu ihoä päha te Atua i to na Värua i nià i teie taata, mai te peu rä ua apiapi ê na to na âau i te mätaù, nä hea ia te Värua o te Atua e òhipa ai i roto ia na. Mai terä rii faaäraraa ta te Atua ia Ieremia : Eiaha òe e taiä i to rätou mata, o te vai iho noa atu vau ia òe ia maheàheà ia rätou (Ieremia 1, 17). Teie te faaauraa o teie parau : Hinaaro òe na te mätaù e ärataì ia òe i te àroraa ; pärahi iho ia ; hinaaro òe na ù e ärataì ia òe, a tuu ia i te mätaù i räpae. Ia märamarama maitaì mai tätou i teie vähi, eere na te tävini teie àroraa, ia au i te parau o te toa, eere atoà na te Atua, hinaaro rä te Atua i te taata ta na i mäìti ia täuturu ia na i te faatupuraa i to na hinaaro. Ia ìte atoà rä o ia e, te hanahana o te òhipa, eere no na, no te Atua rä, mai ta Ioane e parau ra no Ietu : E tupu o ia i te rahiraa, e hoì rä vau i te ìtiraa (Ioane 3, 30). E taata noa ihoä päha te taata, te taata rä i haapaò i te hinaaro o te Atua, ua riro ia ei teòteòraa no te Atua, te auraa ia o teie reo to te Atua : A hiò na i taù tävini.

19. Ìnaha e òhipa atu te tävini o te Atua i roto i te mau nünaa atoà, e aha te tahi haapäpüraa e noaa mai ia tätou no roto i te reira parau.

Aita tätou e manaò nei e faanaho i te täpura òhipa a te taata e parauhia nei e, tävini no te Atua, e tämata noa tätou i te tïtau i te märamaramaraa o teie parau. I te hiòraa i te òhipa a te tävini, mea pinepine roa to tätou manaò i te òre e tüàti i to te Atua. Riro noa ai e, na te Atua te òhipa, e o tätou te tävini, te faanaho atoà atu nei tätou i te Atua, te faaoti nei i te mea täno ia rävehia, i te mea ta tätou e pätoì ûàna nei, ia au i te manaò e, tei au ia tätou, mea maitaì ia no te Atua. Aita atoà rä te Atua e faaea nei i te faaära i te taata : Eere to ù manaò i to òutou manaò, eere to òutou haereà i to ù haereà, te nä reira mai ra te Tumu Nui. Mai te raì nei, e teitei rahi to na i to te fenua, oia atoà to ù ra haereà, e teitei ia i to òutou haereà, e to ù ra mau manaò, i to òutou ra mau manaò (Ìtaia 55, 8-9). Noa atu ä rä te reira, te täno noa atoà ra te maa parau ïti ra e : Faaroo noa ä, eita e ìte, hiò noa ä, eita e häroàroà (Mätaio 13, 14). Ia parau mai te Atua e : A hiò na i taù tävini, to tätou ihoä mata ta na e tïtau mai ra, no te mea rä na te parau e ärataì ra i te mata, ia haapaò atoà ia tätou i te mea ta te Atua iho e parau mai ra. Teie ta te parau e haapii mai nei : ua riro to na tävini ei mauruüruraa na na. Tei roto i teie taò, mauruuru, te värua o te täviniraa. Eere te manaò o te tävini te mea fäufaa, ta na hiòraa i te òhipa, i te parauraa e, mea tura ia rävehia mai terä, mea hiòraa maitaì, mea hanahana, ua rävehia mai e te mau metua. Roa noa atu ä ta tätou täpura no te mau mea ta tätou i hiò ei mea fäufaa, to tätou noa manaò ta tätou e haapaò ra, te mea e mauruuru ai tätou ia tätou iho. No te mea, te peu ta Ìteraèra i haafaufaa i roto i ta na haamoriraa, i òre ai te Atua i täuturu noa aè i te parauraa atu e : E aha ta ù fäufaa i ta òutou mau tütia e rave rahi. Ua fiu vau i te tütia täauahi mämoe oni, te toâhua o te mau puaa faaàmuhia, te toto puaatoro, to te mau ârënio, to te mau puaaniho, aore o ù auraa atu (Ìtaia 1, 11). Eita änei te Atua e fiu atoà mai i ta tätou mau haamoriraa ta tätou e rave nei no te hanahana noa o te taata, mai te òre roa tätou i faateniteni noa aè ia na. Nä fea te Atua e hanahana ai, inaha eita tätou e färii i te hoì i te ìtiraa, ia haere ò ia i te rahiraa.

Te fifi o te täpura òhipa i roto i te täviniraa, te manaò ia te taata e, ia hope ia na te rave i te mau mea ta na i täpaòpaò, ua öti atoà ta na òhipa. Te tahi atu, aita ta na e täpura òhipa, na to na noa ànaànatae e faarave ia na i te òhipa ; te tahi atu, ua tïtau noa ia i to na maitaì : e fare taa noa, e pereòo taa noa, e moni taa noa, e täuturu taa noa, a òre a rävehia te òhipa, e aha to reira. Te huru taata ia ta Ietu e parau ra : E rave rahi të parau mai ia ù ia tae i taua mahana ra, e te Fatu, e te Fatu, eere änei ua haapii mätou mä to òe iòa, ua tätaì i te mau temoni i to òe iòa, e ua rave i te temeio e rave rahi i to òe iòa. Ta ù ia e parau atu : Aita roa vau i ìte ia òutou. E haere ê atu òutou, e te feiä rave parau ìno (Mätaio 7, 22-23). Te haapii noa mai ra te reira e, eere no te iòa i maìrihia i nià ia na, i riro ai te tahi ei tävini no te Atua, no te auraa rä ta na e horoà ra i te òhipa i änihia ia na. Te nä ô ra te Atua : Tirä rä hinaaro to te Tumu Nui : ia rave òe i te mea tià, ia anoenoe i te aroha, e ia haere mai te haèhaa e to Atua (Mita 6, 8). I to na pae, te nä ô ra Ietu : Haere mai ia ù nei, òutou atoà i haa rahi e tei teiaha i te hopoià, e na ù òutou e haamäha. A rave i taù tuto i nià ia òutou, e ia haapiihia òutou e au. E marü to ù e te haèhaa te âau, e e roaa te hau ia òutou. Mea marü taù tuto, e te mämä taù hopoià (Mätaio 11, 28-30). Te taa noa ra tätou e, te täviniraa i te Atua, eere ihoä te faatinaraa i te taata, eere atoà rä te reira te vähi e tano ai tätou e tüpaì mahana noa, oia hoì e haavare rave noa i te òhipa. Te taata e haavare rave i te òhipa, eere te hupehupe, eere te faatau, e haavare rä, te mea riri mau na te Atua.

20. Te tahi vähi òhiparaa a te tävini, te faaìteraa ia te parau tià na roto i te mau aroä. Rave i te hiòraa i te parau no te matete èi täutururaa ia tätou i te märamaramaraa i teie parau.

Na te Atua iho e haapäpü ra i te vähi òhiparaa a to na tävini : e faaìte ò ia i te parau tià i te mau nünaa atoà, e òre ò ia e tüoro nä te mau aroä, e faaìte ò ia i te parau tià i te mau taata atoà, e òre ò ia e mätaetae, e òre e töàruàru e ia tupu te parau tià i te fenua nei. Aita rä i hope no te mea, te tiaì atoà mai ra to te mau motu i te haapiiraa. Ia hiòhia te tähua òhiparaa a te tävini o te Atua, eere ò ia no roto i te fare, no räpae rä ; te vähi tei reira te taata, tei reira ò ia. I roto i ta te Atua tonoraa, aita to te tävini e fifi, e òhipa ta na. Ua ìte tätou, ia haere i te tahi fenua âpï, i roto i te tahi nünaa âpï, te fifi na të nä mua mai : te fäuraò, te nohoraa, te àhu, te moni ei hooraa i te mäa, te reo, te peu a te nünaa ta na i tomo atu, te taì metua, te mihi âià, e te vai noa atu ra. Eiaha mai te mea aita te Atua i ìte i te reira, ua ìte rä tätou e, ia tuuhia te fifi i mua, te Atua të moè, e tae noa atu i te tumu o te tonoraa. I te tonoraa Ietu i ta na mau pipi, teie ta na poroì ia rätou : Eiaha e tuu i te àuro e te ârio i roto i to òutou tätià, eiaha ei pütë no te tere e hopoihia, eiaha e tätaì piti pereue e te tämaa, e te räau, ia fänaò te rave òhipa i ta na utuà (Mätaio 10, 9-10). Te mea ia ta na e parau ra e, faaruè ia na iho, a rave ai i to na tätauro (Mätaio 16, 24). Te auraa, eiaha e manaò faahou ia òe, te mau fifi ta òe e faaruru, to òe ia tätauro, te mea te reira e haapaari ia òe.

E ärea rahi të vai ra i roto i te tävini ta te Atua e tono nei, e te tävini ta tätou e tono nei, tei mänina ê na to na èà e to na mau fifi atoà. To tätou ia hanahana i mua i te taata, ia parauhia tätou e, tävini no te Atua, eiaha rä mai ta Ietu e parau ra, aore ra ta te Atua e faaìte ra : mai te ohi âpï ra o ia i te tupuraa i mua ia rätou ; e mai te aa i te repo marö ra, aita o na huru e te nehenehe ia haapaò atu tätou ia na, aita hoì o na hohoà, hinaaro atu ai tätou ia na (Ìtaia 53, 2). Nä ô paì ia tätou e, ua färii tätou i te taò, eiaha rä te auraa o te taò. Te mau tävini tei riro ei mauruüruraa na tätou, e arii ia, eere te tävini ; e nunu, eere te toa, te mea ia tätou i hinaaro ai ia nehenehe noa teie mau taata. Nä ô na tätou : ia tuu òe i te päraù i roto i te rima o te tamarii, aita e parau, aita e òrero, ua ìte te tamarii i te mea e hinaarohia ra ia na ; ia horoà tätou i te pereue âpï e te pïpïria âpï i roto i te rima o te tävini, e märamarama atoà o ia i te mea e hinaarohia ra ia na. Ahiri i höroàhia atu te tipi, te ope, e te röpä, peneiaè te täui ta na täviniraa, e ta na märamaramaraa i te auraa o te iòa i tuuhia i nià ia na.

21. E aha ta òutou märamaramaraa i teie parau no te faaìteraa i te parau tià i te mau taata atoà.

Te faaìteraa i te parau tià ta te Atua e hinaaro nei i to na tävini, eere te haereraa e haavä i te taata, e te faahaparaa i to na oraraa, te haamanaòraa rä i te taata e, no te mea aita to na e parau i räpae aè i te Atua e te fenua, te räveà e ìte ai o ia i te òaòa, te maitaì, e te hau, ia färii ia ò ia i te faatïtïàifaro faahou i to na oraraa, ia au i te hinaaro o te Atua, ia au hoì i te hinaaro o te fenua, te auraa, ia faafäite faahou ia na i te Atua e te fenua. No reira, ia Atua faahou te Atua, ia fenua faahou te fenua, e ia Mäòhi faahou te Mäòhi, i reira noa tätou e tano ai e parau faahou e, ua maitaì roa.

Te piti o te türamaraa i te parau tià ta tätou e rave mai, teie ia reo to Ietu e nä ô ra e : I parau atu na vau ia òutou i te parau o te fenua, e aore òutou i faaroo, e aha òutou e faaroo ai ia parau atu vau ia òutou i te parau o te raì (Ioane 3, 12). Te hinaaro o te Atua i to na tävini i roto i te parau a Ìtaia, te tumu atoà ia o te tere o Ietu i te ao nei (Ioane 9, 39), oia hoì te rohiraa ia tupu te parau tià ; te räveà rä, eere ia te parau-noa-raa i te taata i te parau o te Atua, oia te parau o te raì, te parauraa rä ia na i te parau o te fenua, ia au ihoä i te mea ta tätou i parau noa na e, te fenua, te ùputa ia o te raì. Te färii nei te taata i teie parau, eiaha rä i nià i to na auraa mau, i nià rä i te tahi manaò hape, i te faatüàtiraa i te parau o te fenua i to te pohe, tei hiòhia ei ùputa no te ora. No te pinepine e te tämau te horoà- noa-hia te reira haapiiraa, ua riro roa ei fäìraa na tätou e, te pohe, te räveà ia e noaa ai i te taata te ora. Aita tätou i ìte faahou i te parau i te parau o te ora, mai te òre e faahiti i te parau o te pohe ei räveà e noaa mai ai te ora, noa atu ia ta Ietu haapäpüraa e : Eere te Atua i te Atua no te taata pohe, no te taata ora rä (Mätaio 22, 32). Te haapäpü ra o Ioane e, tei roto ia na te ora, oia te parau, e taua ora ra, to te taata ia märamarama (Ioane 1, 4). Te haapiiraa, eere te tahutu-noa-raa i te tahi mau parau mau âau noa e te täui òre, te ärataìraa rä i te taata i roto i te ìte, e ia parau hoì tätou e ärataì ra, e âfaì ia i te taata nä nià i te èà e tae atu ai i te vähi e tïtauhia ra, oia te märamarama. Mai ia Ietu e parau ra e : O vau te èà, te parau mau, e te ora, aore roa e taata e tae i te Metua ra maori rä, ei ia ù (Ioane 14, 6). Ua faaìte Ietu i te taata i te èà, aita rä te taata i tiàturi e, te reira aè te èà e tae ai i te Atua ra, oia te fenua. Teie te auraa o te mea ta Ietu e parau ra : o vau e te fenua, hoê ä ia. Mai ia Ietu i parau noa na i te taata i te aroha e te here o te Atua, oia atoà te fenua, te parau noa atoà ra i te taata i te aroha e te here o te Atua, aore e mahana tuua. Ua ìte maitaì tätou i to tätou huru e te taata nei, ia òre tätou ia tiàturi i te tahi parau, no te mea ia te manaò ra tätou e, eere te reira i te parau mau. I mua i te reira ètaèta to tätou, te onoono faahou ra Ietu i te parauraa e : I fänau mai ai au, e i haere mai ai au i te ao nei, e faaìte i te parau mau. No te parau mau o ia ra, e faaroo ia i taù reo (Ioane 18, 37). Te parau mau ta Ietu e parau nei, terä ia ta te fenua e faaìte noa ra, e ta te päpaì täramo e haapäpü ra e : E tupu mai te parau mau no roto i te fenua (Taramo 85, 11), te mea atoà ia Ietu i parau noa ai i te taata i te parau o te fenua. Te färiiraa i te reira parau mau, te mea atoà ia e täiòhia ei parau tià na te taata. Ia parau mai Ietu e : no te parau mau o ia ra, e faaroo ia i taù reo, eita tätou e fifi i te märamaramaraa e, na tätou noa ihoä e faahaere mai nei i nià ia tätou i te utuà e au i to tätou färii òre i teie haapiiraa ta Ietu. Te auraa, ia òre te taata ia hinaaro i te ora, no to na ia hinaaro òre i te ora, no te mea : Aore te Atua i tono mai i ta na Tämaïti i te ao nei e faahapa i to te ao, ia ora rä to te ao ia na (Ioane 3, 17), e te räveà e noaa ai te ora, te tiàturiraa ia i te fenua, mai ta Ietu e äni noa ra i te taata. Ia òre te taata ia tiàturi i te fenua, te faaìte noa ra o ia i to na tiàturi òre ia Ietu, e i te Atua Metua. Ahiri, e tano änei e faataa ê i te parau o te fenua i to te Atua ; aita Ietu i faataa ê, o tätou änei ia të faataa ê. I tupu mai ai te parau mau no roto i te fenua, eere änei no te mea na te Atua iho i tanu i reira. Aita atu hoì mea ta te Atua i tanu i roto i te fenua maoti rä, te täpaò o to na aroha e to na here. Te täpaò hoì, te tahi ia mea tei faaìte mai i te tahi. Te märamarama noa ra tätou e, te parau noa ra te fenua i te parau no te aroha e te here o te Atua. Ta Ioane ia e fäì ra e : No ô mai te aroha i te Atua ra ; tei aroha, ua fänauhia ia e te Atua, ua ìte o ia i te Atua (I Ioane 4, 7). Tei märamarama i te reira, ua ora ia. Ia parau rä tätou e, fenua, e fenua ihoä ia, terä fenua e tupuhia ra e te mäa, te fenua i reira tätou i te püraa mai i te ao nei, te fenua i Mäòhi ai tätou, te fenua i horoà mai i to tätou reo, to tätou hiroà, ta tätou peu, eiaha ia tätou e haere e ìmi i te tahi fenua värua, a täno ia tätou te parau a Ietu e : e ìte te feiä ìte òre, e riro te feiä e manaò ra e, mea ìte rätou, ei mätapö (Ioane 9, 39), na te mätapö hoì tätou e ärataì ra, e topa ihoä ia tätou i roto i te pohe. Te òreraa e färii i te parau o te fenua ta Ietu e horoà nei ei räveà e tae ai te taata i roto i te ìteraa i te parau tià a te Atua, ua riro atoà ia ei täpaò no to na färii òre i te Atua. E inaha, o Ietu iho të haapäpü ra e : Eere i ta ù iho te parau ta ù i parau atu na, na te Metua rä i tono mai ia ù nei i faaue mai ia ù i te parau ia parau vau, e ia haapii au (Ioane 12, 49). Te auraa, aita hoê ôtoheraa maitaì no tätou ei pärururaa ia tätou i to tätou färii òre i te èà ta Ietu i faaìte mai. Eere to tätou noa tüàti òre i te tahi manaò to Ietu ta tätou e faaìte ra, to tätou mau rä tüàti òre i te Atua, to tätou hoì hinaaro òre ia na, e tei òre hoì i hinaaro i te Atua ra, ua hinaaro ia i te pohe (Mäteri 8, 36). Parau mau, te vai ra to tätou manaò i nià i te parau tià ; te vai ra te mau taata ta tätou e manaò nei e, o rätou te mea taa aè i te reira parau, e mau taata no te ture, mai te haavä e te päruru. Ia parau mai rä hoì Ietu e, te feiä ìte òre te mea òhie aè i te färii i te märamarama, âreà te feiä ìte, no to rätou hinaaro faahaere i te mau mea atoà nä roto i te titià o to rätou märamarama, e haapöirihia rätou, eita atu ra tätou e täno e türuì i nià i te reira feiä, o te faariro rätou i te ture, ei èà no te parau tià.

22. E aha te täuturu e noaa mai ia tätou no roto i te Teuteronomi 30 : 11-14 e te faaìteraa i te parau tià i te fenua nei.

Tei pihaì roa iho taua parau nei ia òe, tei to vaha, tei to âau, ia haapaò hoì òe i te reira (Teuteronomi 30, 11-14). Te parau ta te Atua e hinaaro ra i te parau i te mau taata no te mau motu, te haapiiraa ta rätou e hinaaro ra ia âfaìhia atu, tei te vähi noa ta rätou e pärahi ra, te vähi ta rätou e ora ra. Te toe noa ia rätou, te färiiraa ia i te hiò e te faaroo. Te fifi o te taata, te vähi atoà rä te reira e hinaarohia ai te täuturu a te tävini, te mea ia e, ia hinaaro o ia i te tahi mea ta na i manaò e, te ère ra o ia, ia ìmi o ia i taua mea ra, eita o ia e hiò i te vähi ta na e tià ra, te mau mea e haaàti ra ia na, eita o ia e manaò i to na motu, eita o ia e faaroo i to na âau, e hiò tütonu rä to na mata i nià i te raì, e hiò o ia i te ätea, e hiò i tua, e i te mau vähi atoà ta na i manaò e, e nä reira te ora i te haere mai. I te reira taime, e täno maitaì i te taata te reo o nä merahi i nià i te mau vahine i haere atu e miri i te tino o Ietu : E aha òutou i ìmi ai i tei ora, i te vairaa o te pohe (Ruta 24, 5). Te mea e täno e parau i to te mau motu, teie ia : te ora ta rätou e hinaaro ra, ta rätou i ìte i te fäufaa, ta rätou e tiaì ra i te tävini o te Atua ia haere atu e haapii ia rätou, aita to te ätea, aita to nià i te raì, aita to terä pae moana, tei te vähi noa rä ta te Atua i haapärahi ia rätou. Mai te mea atu ra te parau noa mai ra te Atua ia rätou : A hiò i tei au ei mäa, a rave a àmu. No reira, te faaìteraa i te parau tià, te òhipa a te tävini o te Atua, te ìmiraa ia i te räveà ia ìte te taata o te mau motu e, aita te Atua i faaère ia rätou i te täpaò no to na aroha e to na here, to rätou rä mata terä e òre e täno ra i te hiòraa i te horoà a te Atua, to rätou âau terä e haameremere rii ra i te mau maitaì ta te Atua i horoà mai ei ora no rätou, e ìte ai rätou i te òaòa, te maitaì, e te hau. Te taata tei rahi ta na, te taata atoà ia e rahi i te haamäuà, eita to na âau e ìte i te hau, no te mea eita to na âau e mauruüru i te mea i noaa ia na, e ia roa hoì te rima i te tororaa i räpae, e riro e, te tino täatoà të reva atu nä muri iho, e te värua, e te âau. E aha iho ra ta na i te pae hopeà ; te pohe ia. Te taata rä tei haapiihia, tei ìte, e tei mauruüru i te maitaì ta to na motu e horoà noa mai ra na na, te taata ia të òre e faahua mäìtiìti, te taata e pärahi noa i roto i te hau o to na motu. Aita ihoä päha i rahi ta na, eita rä te hepohepo e noho mai i to na fare. Te reira atoà te haapiiraa ta Ietu i hinaaro ia märamarama te taata i roto i te ôroà ta na i haamau, oia hoì : ia rahi te haèhaa o to òe âau i te färiiraa i te täpaò no te aroha e te here o te Atua ta te fenua e faaìte noa ra, òre noa ai ta òe i rahi, ua ìte rä òe i te mea fäufaa ei faaìteraa i te aroha e te here, oia te òhoparaa. Aita tätou i rave i te taò : ôpereraa, no te mea tei roto ia tätou i te tuharaa, no te rahi hoì i parauhia ai to te ôpere ; âreà te òhopa, te haamanaò mai ra ia i te mea tià ia rävehia, oia to te taata òreraa e hinaaro ia ère te tahi i te mea maitaì, òre noa atu ai i rahi. No te raveraa òe i te mea ïti, e te òreraa e moèhia ia òe te tahi pae i roto i te reira ïti, noaa atoà mai nei ia òe te mea rahi, oia te aroha e te here o te Atua. Faarirohia atu ra rä e tätou te ôroà o te ora, ei ôroà no te pohe ; eere atu ra na te aroha e te here o te Atua e horoà i te ora, na te pohe rä, ìte noa ai tätou e, eere te Atua i te Atua no te taata pohe, no te taata ora rä. Mai terä mau vahine i haere e miri i te tino o Ietu, te tämau noa atoà nei tätou i te haapii i te taata ia tiaì i te ora e nä roto mai i te pohe, ia hiò hoì i te fenua ei vairaa no te pohe ; âreà i roto i ta na rähu, eere roa atu te reira te haapiiraa ta te Atua e horoà ra. I te haereraa mai Ietu i te ao nei, aita o ia i haere mai e poro i te pohe, ua faaitoito rä i te taata ia tiàturi e ia faaroo i te fenua, e aha ia ta tätou faateniteniraa i te pohe, riro noa ai ei pohe no Ietu, no te mea te reira pohe, te haamanaò noa mai ra ia i te upootiàraa te ìno o te taata i nià i te aroha e te here o te Atua, e te tiàturi òre hoì o te taata i te fenua ei räveà e matara ai ia na te ùputa o te ora. Aita atu e räveà e tupu ai te parau tià a te Atua maoti rä, ia ìte e ia färii te taata i te parau mau, te mau ra hoì te fenua, oia to rätou motu, i te parau mau a te Atua (Taramo 85, 11), te parau no te aroha e te here o te Atua. Teie te parau tià ta te mau moti e tiaì mai ra, e te reira atoà te òhipa a te tävini o te Atua, i te ìmiraa i te mau räveà atoà ia tiàturi te taata e, ua horoà ê mai na te Atua i te täpaò no to na aroha e to na here. Eita e òre tätou i te haamanaò i te uiraa a Firipa i te èunuta no Etiopia e taiò ra i te ôtaro a Ìtaia : Te ìte na òe i ta òe e taiò na ? e ta na pähonoraa : E aha vau e ìte ai, àhiri rä e taata e faaìte mai ia ù (Òhipa 8, 30-31). Oia atoà te mau taata no te mau motu, vai noa ai te mau mea ta tätou e parau nei i mua i to rätou mata, ei taata atoà no te faaìteraa atu i te auraa. Eiaha tätou e manaò e, te mea e hinaarohia ra i te tävini, te haereraa ia e àro i te ìno o teie nei ao ia tupu te parau tià, aore ra te haereraa e faaìte i te parau a te Atua, mai te mea e, aita ä te Atua i parau, e aita ä ta na parau i tae i te mau motu. Aita tätou e ìte noa ra e, o tätou te tumu i òre ai te hau o te Atua i mau mai i te fenua nei. Hou te Atua i hämani ai i te taata, ua parau te Atua, e ua riro mai ta na parau ei fenua, ua riro mai ei î no te fenua, te parau noa ra hoì te fenua i te aroha e te here o te Atua. Tirä rä parau ta te tävini e haere e faaìte, ta na haa, te faaàraàraraa ia i te mata o te taata o te mau motu i nià i te reira parau tei päpaì-roa-hia i nià i te papa o te fenua e te tai, e ua hau te reira i te mau faaitoitoraa atoà ta tätou e rave nei, mai te aroha òre i te haùmani rahi o te taata e faaroo noa mai ra i ta tätou òreromooraa, âreà te parau a te Atua, eiaha terä i päpaìhia e te rima taata, terä rä ta te Atua iho i neneì roa i nià i te tua o te fenua, ta na i päpaì rarahi, ia òre roa te hoê mata ia parau e, aita o ia e ìte ra, eita ia tätou e hinaaro e faahitihiti noa aè i te reira. Te täno noa ra ta Ietu faahaparaa i te mau taata o to na tau.

23. I mua i te hohoà no te ôfaì i täorahia i roto i te pape, e i mua hoì i te òhipa a te tävini, e aha te tahi poroì e täno e faatae i te mau taata e pärahi ra i te mau motu.

E nä ô ia tätou e, te parau tià a te Atua, ia ìte ia te mau motu e, e aroha e te here te Atua, te mau ra to rätou motu i ta na parau mau, te ìteraa i te reira, ua hau ia i te mau puta atoà i päpaìhia. E puta matara noa te fenua, te reira te puta ta te Atua e hinaaro ra i te mau taata o te mau motu ia taiò, ia òre ia faaea i te taiò, ia haapii atoà rä i ta rätou mau tamarii i te taiò i te mau reta, te mau taò, te mau ìrava, e parau noa ra i te aroha e te here o te Atua, ia haapii atoà hoì ia rätou i te faaroo i te reo o te Atua e muhumuhu noa mai ra i to na here mutu òre, to na here tüatau. Ia òre te taata ia hiò mata roa, ia òre hoì ia faaroo tärià roa i te parau o te aroha e te here o te Atua ta te fenua e faaìte noa ra, e tei hau roa atu, ia òre to na rima ia rave roa, e ia òre to na vaha ia àmu roa i te täpaò no te aroha e te here o te Atua, eita te märamarama o te parau a te Atua e àma i roto ia na, eita atoà rä o ia e ìte i te òaòa, te maitaì, e te hau ta te Atua i hinaaro ei utuà na te feiä atoà i òaòa i te faatupuraa i te hinaaro o te Atua, oia ta na parau tià. Ia färii rä to na mata i te hiò, ia färii to na tarià i te faaroo i ta te fenua e haapii mai ra ia na, i reira te mau vaha atoà e òrero ai i te òrero faateni i te Atua, i reira e puroro noa mai ai te reo haamaitaì i te Atua. Eiaha teie mau parau e faatämauhia nei i te tamarii, ta tätou i faariro mai te ùrïtaata ra te huru, tiaì noa ai i te pöpö ia hope aè ta na ûtätäraa i te parau i faatämauhia ia na, mai te ìte òre i te auraa o te hoê noa aè taò i roto i te rahiraa parau i tahe vaipuè noa nä roto i to na vaha, âreà te hanahana o te òhipa i rohihia mai e te tamarii, na te taata paari ia e òhi mai. Te vähi peàpeà roa atu rä, te faariroraa ia te feiä paari i te tamarii ei räveà e noaa ai ta rätou òhipa, e ìtehia ai hoì rätou ei feiä haapii àravihi. Te tiàturi atoà nei teie feiä e, na rätou e faaora faahou nei i te reo o teie nünaa, te haapaari faahou nei hoì rätou i te hiroà tumu e täamu ra i te taata i to na fenua. A ui atu ai tätou : aita änei ta tätou faaìteraa i te parau tià a te Atua e riro atoà nei mai teie mau parau tämau i tuuhia i roto i te vaha o te tamarii, tei òre roa atu tätou i haapaò noa aè i te auraa, ta tätou rä e täpeà paari maitaì nei, no te mea ua mau âau roa ia tätou, e no te mea, mea nä reira te haapiiraahia mai ia tätou. Te vai ra ihoä päha te mea i haapiihia, te vai atoà ra rä te auraa o te mea i haapiihia, e te mea e tïtauhia ra i te feiä faaroo ia ìte i roto i te reira parau. No te tamarii, te mea fäufaa, eere te mea ta na e parau ra, te faarooraahia mai rä o ia i te parauraa, mai tei haapiihia ia na, mai te täui òre i te hoê reta, te hoê taò. Te taime noa atu e täui ai o ia i te hoê taò, te parauraa o te hoê ìrava, e moè roa te parau täatoà, e tärehu roa te âau o te tamarii. Mai te tävini atoà tei òre i hinaaro ia täuihia te hoê vähi no te mau parau i haapiihia ia na, o te òre o ia e ìte faahou i te auraa o ta na òhipa i mua i te taata.

Te mea fäufaa, ia riro ia ta tätou parau, mai ta te tamarii atoà, ei parau na tätou iho. I reira ra, a täui te tahi vähi, a täui te huru parauraa, aita o reira fifi, e au rä tätou i te tahi pihaa, täipu noa ai te täipu, eita te î o te pihaa e täui. No reira, mea maitaì te feiä i hinaaro i te rave i te òhipa a te Atua, ia òre ia riro mai te feiä paari i horoà na te tamarii e rave i te tahi òhipa të òre e maraa ia rätou i te rave, no te mea aita rätou iho i tiàturi, aita hoì i here i te mau parau ta rätou i horoà na te tamarii e parau. Teie òrero ta tätou e hinaaro nei ia puroro mai nä roto i te vaha o te taata, eere no te tïtau i te pöpö, no te faateniteni rä i te Atua, ia hanahana to na iòa moà. Ia hiò te taata o te mau motu i te parau mau no te aroha e te here o te Atua ta to na motu e faaìte ra aita e mahana tuua, e täiòhia te reira ei parau tià na na, e riro tätou i te faaroo atoà i te reo o te Atua i te parauraa i to na tävini e, ua mauruüru roa vau ia òe.

24. Ia äni mai te Atua : A hiò e a faaroo…, e aha te tahi tüàtiraa o te reira parau e teie reo to Ietu i nià i te haapii ture e, a haere e a nä reira atoà.

A hiò e a faaroo, te upoo parau ia ta tätou i täpeà mai no teie tuatäpaparaa. Te parau nei te Atua i to na tävini ta na iho i mäìti, ta na i tuu i to na Värua i nià ia na, e tei riro ei mauruüruraa na na. Aita atu ihoä ia e òhipa maitaì aè e tano tätou e rave maoti rä, te hiòraa e te faarooraa, te hiòraa ihoä rä i te haapiiraa e tano tätou e täpeà mai no ta tätou iho täviniraa. Eita tätou e fifi i te märamaramaraa e, eere na tätou e faanaho i te parau, ia au i te mea i mätauhia e tätou, i ô nei, aita atu mea e hinaarohia ra ia tätou maoti rä, te vai-iho-raa ia tätou ia ärataìhia na e te märamarama o te parau. Ia haapaò noa tätou i teie tuhaa, e täno ai te Atua e parau ia tätou e, A haere, e a nä reira atoà.

Eere no te mea aita te Atua i mäìti ia tätou, e òre ai tätou e täno e tävini i te Atua. Mai ta tätou rä i ìte i roto i te täviniraa i te Atua, aita atu mea ta te Atua e hinaaro ra i te taata maoti rä, te haèhaa o te âau. Te auraa, mea maitaì aè tätou e faaitoito noa i te täviniraa i te Atua, i te haapaò-maitaì-raa i to na mau hinaaro atoà, i te tïtau-òiòi-raa i te tiàraa tävini no te Atua. Te nä ô ra Ietu e : Te taata i hinaaro ei tävini no ù ra, a pee mai ia ia ù, e te vähi ta ù e pärahi ra, ei reira atoà taù tävini ; e ia tävini mai te taata ia ù ra, na taù Metua ia e utuà mai ia na (Ioane 12, 26). Ia ara maitaì mai tätou, eere no te mea ua haapiipiihia te tahi i te parau e parau i terä e terä taime, te òhipa hoì e rave i terä e terä taime, i riro ai te reira taata ei tävini no te Atua. Te mäìtiraa, e òhipa te reira i roto i te Atua e te taata ta na i faaìte päpü atu i to na hinaaro. E täno te tävini mäìtihia e te Atua ia faaauhia i te àito. Eere no to na huru vï òre e te mätaù òre, to na hoì püai, to na rahi, e to na ìte i te peu no te àroraa i riro ai te tahi ei àito. E taata mäìtihia te àito e te Atua, e tiàraa faaora to na i te nünaa, te auraa, aita o ia i rave i te òhipa nä nià noa i to na manaò, aore ra te äniraa a te taata, no te pähono rä i te hinaaro o te Atua. Parau mau ihoä ia, te vai ra terä huru to te taata, i te hinaaroraa ia ìtehia o ia i roto i te òhipa ta na e rave ra, ia päruruhia o ia i roto i to na tiàraa, e ia päpü hoì to na parau e to te feiä atoà hoê ä o rätou tiàraa. Te òhipa ia i tupu i te tahi mahana i te faaìteraa atu te tahi pipi ia Ietu i te òhipa i tupu : E te òrometua, hiò atu ra mätou i te hoê taata i te tiàvaruraa i te temoni i to òe na iòa, e faaòrehia atu ra e mätou, no te mea, aore o ia i âmui mai ia tätou nei. Ua parau atu ra Ietu ia na : Eiaha te reira e faaòrehia, tei òre i àro mai ia tätou ra, no tätou ia (Ruta 9, 49-50). No teie pipi, o rätou te pipi a Ietu, o rätou anaè ta Ietu i mäìti, no reira, aita e taata ê atu e täno e rave i te òhipa ta na i manaò e, o rätou anaè të täno e rave, òre noa atu ai i maraa ia rätou i te rave. Te reira atoà te manaò o te mau tävini i faaineinehia i te âua pipi, tei tuuhia i roto i te haapaariraa, tei haamauhia ei òrometua, i to rätou atoà manaòraa, o rätou anaè të täno e tià mai ei òrometua, òre noa atu ai rätou i faatupu i to rätou parau ei òrometua, oia hoì ei haapii, ei hiòraa maitaì e täno te taata e pee, ei ärataì hoì i te nünaa i te hoìraa i te Atua ra. Te auraa hoì o teie taò ärataì, teie ia : taì : âfaì ; ara : èà, eiaha te vähi haereraa noa nä roto i te faaàpu, aore ra nä te mau vähi faaeahia e te taata, nä te vähi fifi atoà rä, mai te mouà, aore ra nä te moana, aore ra nä te vähi ätea, te mau vähi atoà e torohia e te reira èà, tei parauhia ia, e ara. Te taata hoì e rave i te tiàraa ärataì, tei mua o ia, aita to muri, aore ra to nià, na na e ìriti i te èà, eita rä o ia e pühapa i nià i te èà, aore ra e tuu i te tahi mau taata ia haere atu na nä mua no te mea e òhipa fäufaa roa të tiaì mai ra ia na i muri. Te ärataì, na na e faaäteatea i te èà, na na e haamänina i te èà, ia òre te feiä âpee ia topa i roto i te fifi. Terä te tahi mau hiòraa rii i nià i te auraa o teie taò, e teie tiàraa ärataì. No te päpüraa rä o teie parau, eiaha ia moèhia ia tätou te hopeàraa o te manaò o Ietu e aò ra i ta na mau pipi : Eiaha e faaòrehia atu, tei òre i àro mai ia tätou ra, no tätou ia. Aita Ietu i parau noa e, eiaha e faaòrehia atu, i te faarooraa rä i te faatià a te mau pipi no te òhipa ta te reira taata i rave, e i te ìteraa hoì e, aita te reira taata i àro mai ia rätou, te mea ia i parau atu ai o ia e, eiaha e faaòrehia atu. Inaha te rave ra teie taata i te òhipa tei òre ä i maraa i te mau pipi i te rave, o vai i ìte e, i to rätou nä-reira-raa, e taata mäìtihia e te Atua ta rätou i täpeà, riro atu ra ia rätou ei mau taata tei àro i te Atua, no te päruru noa i te tahi tiàraa, âreà te mea fäufaa, te òhipa ia ta Ietu e tiaì ra ia rätou ia faaìte mai i te tahi täpaò, tei nä roto mai i te tahi taata räpae roa. I te manaò o Ietu, àhiri te reira taata i àro mai i ta na mau pipi, oia hoì, àhiri te òhipa ta na i rave i riro ei fifi, aore ra ei peàpeà no te mau pipi, ua tano ia rätou i te täpeàraa ia na. Ua ìte maitaì atoà rä hoì tätou e, eere no te mea na Ietu i parau i teie mau parau, e nä reira atoà ai tätou, no te mea e feiä ètaèta roa tätou i nià i te faanahoraa. Te tahi mea e nä räpae i te faanahoraa, riro noa ai ei tupuraa no te hinaaro o te Atua, eita te reira mea e tuu i te hau i roto i to tätou âau. No tätou, Atua noa ai te Atua, no te mea na tätou e rave ra i ta na òhipa, mea maitaì ia te Atua ia faatura rii atoà mai i te faanahoraa. Ua ìte atoà ihoä ia tätou i teie reo to Ietu : Aita te pipi i hau i ta na òrometua ; aita te tävini i hau i to na Fatu (Mätaio 10, 24), ua hau aè ihoä rä ta tätou mau faanahoraa i te fäufaa. Terä to tätou fifi rahi roa i roto i ta tätou täviniraa, e te mea e haaparuparu nei i ta tätou faatupuraa i te hinaaro o te Atua, peàpeà roa tätou ia faaruè ia tätou i roto i te rima o te Atua, ia ärataì o ia ia tätou i te vähi ta na i hinaaro, mai ta na i hinaaro, no te mea ua rave roa ta tätou mau faanahoraa i te tiàraa o te Atua, e no te mea na tätou i faaatua, hoê hoì te atua, to na ihoä ia te reo ta tätou e faaroo, te tahi reo ê atu ra, no te ènemi ia, riro noa ai e, o Ietu, aore ra te Atua terä e parau mai ra. Aita hoê mea e haafifi ia tätou, e ua ineine roa tätou i te parau i te Atua e : E parau mai òe e te Tumu Nui, te faaroo nei to tävini (I Tämuera 3, 9), ua ineine atoà rä tätou i te püòi atu e, eiaha rä òe e haùti i ta mätou faanahoraa. Eere änei hoì e, teie faanahoraa, to tätou ia tätauro, eiaha i nià i te manaò ta Ietu e parau ra, i nià rä i te manaò e, te mea e faateiaha noa nei, te mea e faataupupu noa nei ia tätou i roto i teie hoìraa i te Atua ra. Eita e òre teie parau no te faanahoraa i te faaapiapi noa ia tätou i te ìteraa i te mea e hinaarohia mai ra ia tätou i roto i teie parau no te mäìtiraa, aore ra te tävini mäìtihia e te Atua.

Rave mai na tätou i te tahi reo to Ietu i nià i ta na mau pipi : Eere òutou tei hinaaro mai ia ù, o vau rä tei hinaaro atu ia òutou, e ua haapaò ia òutou ia haere òutou e ia hotu i te huero, ei huero vai iho taì àtä, ia horoà mai te Metua ia òutou i ta òutou e äni atu ia na mä to ù nei iòa (Ioane15, 16). Te ìte ra tätou i te tano-maitaì-raa teie mau parau i nià i te huru o te tävini mäìtihia, e te mea ta te Atua e hinaaro ra ia na. Eita te hinaaro o te taata i te rave i te òhipa no te Atua, oia to na hinaaro tävini i te Atua, e ö i roto i te parau no te mäìtiraa. Mai ta Ietu iho e faaìte nei, e au atoà teie parau no te Atua, inaha : O vau e te Metua, hoê ä ia (Ioane 10, 30), te auraa, te mäìtiraa, eere i te tahi òhipa e rävehia mai te faaìte-òre-hia te taata no na te parau. Te vai ra ihoä te tahi taata i mäìtihia na na e haere e faaìte i te tahi atu taata, i ta te Atua i rave no na. Aita rä e taata e tano e faaoti noa e, no te mea ua hinaaro o ia i te rave i te òhipa a te Atua, e au te reira i te tahi mäìtiraa, aita atoà hoì e taata e haere mai e parau e, e parau ta ù i tae mai, ua mäìti te Atua ia ù no te haere i terä vähi, eiaha i te tahi vähi ê atu. No reira, e ara maitaì atoà tätou, mea riri na te Atua te haavare ; te taata haavare hoì, o ia iho ta na e haavare noa ra. E a faaitoito noa ai o ia i te parau e, ua mäìtihia o ia, e piti täpaò ta Ietu e horoà ra, e òre ai e moè iho te taata mäìtihia. A tahi : e taata haere o ia, eiaha te taata ori, e taata rä ta te faatupuraa i te parau tià a te Atua i faahaere i terä vähi, i terä vähi, e i te mau vähi atoà, mai terä ihoä ta Ìtaia e haamanaò mai ra. Ua haamata anaè te tahi i te parau mai e, ua mäìtihia vau no te haere i terä vähi, eiaha terä, aita te märu o te haavare i ätea roa atu. Te piti o te täpaò : e ìtehia te hotu o te òhipa ta te taata mäìtihia i rave, ta Ietu e parau ra e, e huero vai iho taì àtä, oia hoì te tahi mea të òre e morohi i muri ïti noa aè i te ìteraahia atu, e ta Ìtaia e parau ra e, te parau tià tüatau, oia te tahi mea e vai maoro i roto i te tau.

I mua i te parau no te hotu, ua ìte tätou e, te räau e hotu mai i te mäa hoê, aore ra të rohirohi te mata i te päìmiraa i te mäa, mai te mea atu ra ua tänuhia i te pö ia huna, eita ia räau e maoro, ua täpühia. Te parau no te hotu, e parau ia no te rahi. Te taata hoì e mauruuru noa ia na iho, òre noa atu ai i hotu mai i te mäa, aita Ietu i täuturu noa aè i te parauraa e : e täpü atu, e aha o ia e faaâpï noa ai i te ô (Ruta 13, 7). Te taata tei riro ei teòteòraa no na, te mea o ia i parauhia, e tävini no te Atua, òre noa ai e òhipa ta na i rave no te hanahana o te Atua, te räau ia ta Ietu e parau ra e, te faaapiapi noa ra i te faaàpu a te Atua. E rave rahi roa ta tätou mau räau mai teie, e mau räau haamoèmoè roa e te päruru-maitaì-hia, aita e para maitaì e hotu mai ai i te tahi mäa, aita atoà rä ta te täpühia. Eita ihoä rä teie mau räau e hotu, no te mea eere te räau mäa, e tumu pürau rä, te auraa, e vahie. Ua ìte tätou e, te tanu noa nei tätou i te pürau, tiàturi noa ai e, te vai ra päha te mahana, e mäahia mai te pürau. Te tahi atoà räau e faaapiapi noa nei i te faaàpu, te räau ia e parauhia nei e, e ùpaùpa tumu òre. E taì noa ihoä ia ta na ùpaùpa, aita rä ta na e pehe. Ua ìte maitaì te Mäòhi i te tumu i maìri ai o ia i te iòa o teie räau e, ùpaùpa tumu òre, no te mea ia, aita hoê òhipa maitaì ta na, aita to na e fäufaa, oia hoì aita ta na e pehe. Ia faaauhia i nià i te taata, e parau rii höàta ihoä päha teie, eere rä i te parau òaòa roa, aita rä i ätea roa atu i te tahi parau ta Ietu e nä ô ra e : E fäito rä vau i teie nei uì i te aha. E au ia i te tamarii e pärahi i te vähi hooraa ra, i te tiàororaa i to rätou ra i te nä ôraa e : Faaòto atu na mätou i te vivo, aita rä òutou i òri mai ; pehe atu na mätou i te pehe òto, aita rä òutou i òto mai (Mätaio 11, 16-17). Faataì noa ai teie mau tamarii i ta rätou ùpaùpa, e au ra ihoä ia e, aita e òhipa i tupu ; àhiri aita e ùpaùpa i faataìhia, hoê ä ia huru. I fifi ai te tupuraa o te parau tià a te Atua i nià i to tätou fenua, eere änei no te mea te rahi noa atu ra teie huru räau i roto i te faaàpu a te Atua.

Te uiraa päha ta tätou e hinaaro noa ra i te ui, teie ia : mai te peu ua taa te parau o te tävini mäìtihia, eita änei te taata tei òre i mäìtihia e te Atua, aore ra te taata ta tätou iho te taata nei i mäìti, e tano e tävini atoà i te Atua. E tano änei hoì tätou e faaoti noa e, e tävini terä no te Atua, ia au i te manaò e, tei au ia tätou, i ta tätou mau faanahoraa, ua au atoà ia i te Atua. Te parau ta Ietu i parau i ta na mau pipi, i te nä ôraa e : E haere òutou e faariro i te mau fenua atoà ei pipi, a päpetito atu ai ia rätou i roto i te iòa o te Metua, te Värua Moà, e te Tämaïti (Mätaio 28, 19), e au änei te reira i te tahi mäìtiraa, aore ra e parau noa te reira no te mau taata tei fäì i ta Ietu mau haapiiraa, e tei ineine i te pee ia na, oia hoì te vai iho ia rätou ia ärataìhia na e te märamarama o ta na mau haapiiraa. Ia ìte mai tätou, eita tätou e tano e ôpani i te parau no te täviniraa i te Atua, eita atoà rä tätou e tano e vai iho noa i te taata ta tätou e ìte maitaì ra e, eita e au i ta te Atua tïtauraa ; e a rave noa ai tätou i te tiàraa o te tiàau i te òhipa a te Atua, eita tätou e tano e faaö noa mai, eita hoì e tano e täpeà mai i te taata ta tätou e ìte noa ra e, te faaìno ra i te iòa o te Atua, te faaìno ra i to na hanahana e ta na òhipa, aore ra të òre roa e rave ra i te òhipa ia rahi te hotu i roto i te âua a te Atua. Eiaha atoà rä tätou e täpü poto noa, i te parauraa e, te rahi o te hotu e parauhia ra, te rahi ia o te taata i päpetitohia, te rahi o te taata i täatihia, mai te òre e taiò i terä e mataratara atu ra, te rahi hoì o te taata i haapäpü i to rätou päpetitoraa, no te mea, te täiòraa taata, ta te taata te reira ìmiraa i to na hanahana, ta te Atua noa e hinaaro ra, ia färii noa ia te taata i te parau mau, ia tupu te parau tià a te Atua. Te nä ô ra Ietu : Te taata i hinaaro ei tävini no ù ra, a pee mai ia ia ù, e te vähi ta ù e pärahi ra, ei reira atoà ia taù tävini ; e ia tävini mai te taata ia ù ra, na taù Metua ia e utuà mai ia na (Ioane 12, 26). Mai ta tätou e ìte ra, no Ietu, e parau matara noa te parau no te täviniraa i te Atua, ia färii atoà rä te taata i te pee ia Ietu, oia hoì ia vai iho ia na ia ärataìhia na e Ietu, ia faaea o ia i te faanaho, ia haere noa rä. Eiaha atoà rä tätou e mauruuru òiòi noa ia tätou iho, te mea tätou i parauhia e, tävini no te Atua, eiaha atoà rä e, na tätou iho tätou e haamauruüru noa, oia hoì na tätou iho e faaoti i te mea e mauruuru ai tätou. Mai ta Ietu ihoä e haapäpü mai ra, no te mea na te Atua te òhipa, na te Atua atoà te reira tuhaa e rave, e tano tätou e parau e, na na anaè te reira tuhaa. E no te mea, te utuàraa, te òhipa ia e ravehia i te pae hopeà, ia oti aè te òhipa i te rävehia, aita atu ia ta tätou maoti rä, te raveraa i te òhipa, mai te hiò òre i te hora, mai te taiò òre i to tätou taime. Te rahi roa nei te tävini e tïtau nei i te utuà tei au ia rätou, eiaha ta te Atua, ta te taata rä. Te auraa, i riro noa mai na ihoä ia rätou ei tävini no te taata. Mea tano aè tätou e parau noa mai ta Ietu e parau ra e : E tävini noa mätou, tei au ia mätou ra, ta mätou ia i rave iho nei, tirä rä (Ruta 17, 10). A tiaì noa ai rä, inaha ua färii tätou ia Ietu ei ärataì e ei òrometua na tätou, aita atu ia e parau e au ia tätou maoti rä, a haere, e a nä reira atoà.